Xây dựng nhà ở xã hội, căn hộ tái định cư: Tính đúng, tính đủ để tránh lãng phí

Bỏ hoang hàng ngàn căn hộ tái định cư

Nằm trên địa bàn huyện Bình Chánh (TPHCM), Khu tái định cư (TĐC) Vĩnh Lộc B thuộc “Chương trình chỉnh trang đô thị” bị bỏ hoang từ nhiều năm nay. Không ít người dân đi qua khu TĐC này cảm thấy xót xa trước nguồn lực đầu tư lớn nhưng không được sử dụng. Do không có người ở nên hiện tại, nhiều hạng mục như tường, lan can… bị bong tróc, xuống cấp, khuôn viên xung quanh cỏ mọc um tùm; lối dẫn vào khu TĐC biến thành bãi sình lầy mỗi khi trời mưa. Toàn khu TĐC chỉ có một ít hộ dân đến ở, còn hàng ngàn căn hộ khác vẫn cửa đóng then cài. Chị Trần Thị Hồng, ngụ tại block B3.2 rầu rĩ nói: “Khi xưa, nhà tôi ở bên bờ kênh quận 8, chồng tôi làm phụ hồ, tôi phụ việc ở quán cơm gần đó. Giờ về đây ở, nhưng các công trình chồng tôi làm vẫn ở bên quận 8, đi làm rất xa, vừa mệt mỏi mà chi phí xăng xe nhiều hơn nên thu nhập chẳng còn bao nhiêu. Tôi làm lặt vặt ở nhà, chẳng có đồng ra đồng vô nên cuộc sống rất khó khăn”.

Khu TĐC Vĩnh Lộc B được đưa vào sử dụng năm 2011 với gần 2.000 căn hộ, vốn đầu tư 1.062 tỷ đồng, tổng diện tích 31ha. Từ khi đưa vào sử dụng đến nay, người dân muốn tới khu dân cư này phải băng qua một con đường tạm dẫn từ đường Võ Văn Vân, đầy sỏi đá, ổ gà. Nhiều người sống tại đây cho biết vào những hôm mưa lớn, học sinh và phụ nữ tay lái yếu thường xuyên bị té xe. Đến nay mới có hơn 300 căn hộ có người ở, nghĩa là vẫn còn tới gần 1.600 căn hộ để trống.

Cụm chung cư TĐC Vĩnh Lộc B huyện Bình Chánh, TPHCM bị bỏ hoang, lãng phí hàng trăm tỷ đồng

Ngay khu vực trung tâm TPHCM cũng có những khu dân cư TĐC, khu nhà ở xã hội… vắng người ở. Tại TP Thủ Đức, dự án Khu TĐC Bình Khánh (còn gọi là Khu TĐC Thủ Thiêm, thuộc địa bàn quận 2 cũ) có diện tích 38,4ha, thuộc chương trình 12.500 căn hộ phục vụ TĐC Khu đô thị mới Thủ Thiêm, được xây dựng từ năm 2013, hoàn thành năm 2015. Đây là dự án TĐC được UBND TPHCM yêu cầu phải kiểu mẫu, đáp ứng mọi tiêu chuẩn về một nơi ở mới khang trang, hiện đại cho người dân. Từ khi hoàn thành đến nay đã gần 10 năm, nhưng hàng ngàn căn hộ nơi đây vẫn để trống, không có người ở. Phía sau lớp cửa kính khóa chặt là những căn phòng bám đầy bụi. Một trong những người dân nằm trong diện được mua căn hộ TĐC tại đây cho biết, hạ tầng giao thông trong khu TĐC Bình Khánh tốt hơn so với nơi ở cũ, vậy nhưng người dân TĐC ở đây không biết làm gì tìm kế sinh nhai. Cơ sở hạ tầng to, đẹp, hiện đại này không phù hợp cho việc buôn bán nhỏ, lẻ của họ. Các cơ quan chức năng đã nhiều lần tổ chức bán đấu giá khu dân cư này nhưng không thành và đang chuẩn bị tiếp tục tổ chức đấu giá với kỳ vọng sớm đưa hàng ngàn căn hộ vào sử dụng.

Theo Sở Xây dựng TPHCM, hiện có khoảng 9.434 căn hộ và hơn 2.500 nền đất TĐC để trống tại 163 dự án. Trong đó, một số được quản lý để chờ bán đấu giá (gần 4.800 căn hộ), số khác chờ bố trí TĐC (hơn 2.000 căn hộ). Một lãnh đạo Sở Xây dựng cho biết, chi phí cho việc quản lý, bảo trì gần 10.000 căn hộ rất tốn kém, bởi căn hộ để trống vẫn phải làm vệ sinh và quản lý hàng ngày. Không có khoản thu nên ban đầu các đơn vị quản lý còn gồng gánh được, nhưng sau một thời gian dài, họ buộc phải cắt giảm chi phí bảo dưỡng nên nhiều căn hộ đã nhanh chóng xuống cấp.

Theo số liệu nghiên cứu của TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch phát triển đô thị TPHCM, TPHCM hiện có khoảng 4,7 triệu lao động, trong đó 2,4 triệu người ở khu vực chính thức, 2,3 triệu lao động tự do và khu vực phi chính thức. Trong số này, 41% phải thuê trọ, 36% ở cùng gia đình. Số liệu của Ban Quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TPHCM (Hepza) cho thấy, 74% lao động ở TPHCM là người nhập cư, trong đó 70% có nhu cầu mua nhà ở xã hội.

Phải phù hợp nhu cầu người dân

Theo Tiến sĩ Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM, có nhiều căn hộ TĐC xây dựng rồi bị bỏ hoang, thành phố phải tìm hiểu nguyên nhân vì sao. Rõ ràng, cơ quan hữu quan đã không tính toán kỹ đến nhu cầu của người sử dụng, chủ quan khi xây dựng căn hộ. Người có thu nhập thấp là công nhân chắc chắn sẽ mong muốn sở hữu nhà ở xã hội gần nơi họ đang làm việc để thuận tiện cho công việc như gần các khu công nghiệp - khu chế xuất.

Th.S Hoàng Minh Trí, nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch TPHCM, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, cũng nhìn nhận, đã có sự thiếu điều tra kỹ lưỡng về nhu cầu của người dân khi xây dựng các khu dân cư TĐC. Chủ trương cho người dân được TĐC tại chỗ là đúng đắn, nhưng khi triển khai vào từng dự án thì phải nghiên cứu sâu hơn. Việc xây dựng khu TĐC Bình Khánh ở vị trí rất đẹp, ngay TP Thủ Đức, người dân phải di dời phục vụ dự án xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm là rất nhân văn, nhưng với đại đa số người dân có thu nhập thấp, làm nghề lao động giản đơn… mà ở ngay khu vực trung tâm với giá cả sinh hoạt đắt đỏ là một thách thức. Họ không đến ở cũng là điều dễ hiểu. Còn với khu dân cư TĐC Vĩnh Lộc B, bất cập chính là quá xa nơi ở cũ của người dân; mức sống tại nơi ở mới có thể tương đồng với nơi ở cũ nhưng hạ tầng kết nối lại chưa có.

Từ thực trạng các khu dân cư TĐC hiện nay, nhiều chuyên gia đô thị cho rằng, rất cần được ngành chức năng mổ xẻ để rút ra bài học kinh nghiệm; từ đó nghiên cứu kỹ lưỡng, tính đúng, tính đủ trước khi triển khai thực hiện kế hoạch xây dựng nhà ở xã hội, nhà cho người thu nhập thấp, nhà TĐC… trong thời gian tới.