Chẳng biết từ lúc nào, nói về Trà Bồng (Quảng Ngãi) người ta nghĩ ngay đến “vùng đất quế”. Người Cor ở Trà Bồng coi cây quế là cây trồng truyền thống, vì quế đã gắn bó với họ như máu thịt, dù trải qua bao nỗi thăng trầm. Mới đây, một doanh nghiệp ở TPHCM xây dựng nhà máy, tổ chức trồng-thu mua-chế biến đã mở ra lối thoát cho cây quế, vốn đã bế tắc từ 25 năm qua.
3kg quế = 1kg gạo
Cây quế đã có từ lâu trên đất Trà Bồng. Sở dĩ quế Trà Bồng nổi tiếng là do vỏ quế dày, nhiều tinh dầu và đặc biệt rất thơm mà các loại quế ở nơi khác không có được. Một thời, có người thử trồng quế Bắc nhưng thân cây, vỏ và độ tinh dầu không bằng cây quế bản địa. Xưa, quế Trà Bồng là nguồn dược liệu quý. Chính quyền Mỹ – Diệm đã từng manh nha ý định chiếm Trà Bồng và mở đường từ Trà My (Quảng Nam) sang để khai thác quế. Người Cor đã đổ xương máu để giữ cây quế, giữ quê hương…
Cây quế rớt giá nhưng đồng bào Cor ở Trà Bồng vẫn không bỏ cây quế
Từ chuyện dựng vợ, gả chồng, làm nhà cửa đến của ăn của để dành cho con cháu… cũng đều từ cây quế. Còn nhớ, những năm 80 của thế kỷ trước, cây quế Trà Bồng được tiêu thụ mạnh trong và ngoài nước. Mỗi năm, huyện Trà Bồng xuất khẩu từ 400- 450 tấn quế, phần lớn sang thị trường Đông Âu. Lúc đó, thị trấn Trà Xuân, huyện Trà Bồng lúc nào cũng nườm nượp xe máy của những tay buôn quế tranh nhau tìm hàng. Người trồng quế khấm khá, đời sống của đồng bào Cor ở Trà Bồng khởi sắc thấy rõ…
Đó là thời hoàng kim của cây quế Trà Bồng. Hơn 25 năm nay, thị trường Đông Âu mất dần, khiến đầu ra của cây quế gặp khó khăn. Không chỉ vỏ quế hạ giá, những sản phẩm thủ công mỹ nghệ làm từ vỏ quế cũng rơi vào tình cảnh ế ẩm. Hiện nay, phải 3kg quế Tam Sơn (còn gọi là quế kẹp - quế loại 1) mới đổi được một ký gạo…
Quế sẽ tìm lại vị trí
Giá rớt thê thảm, nhưng người Cor vẫn không bỏ cây quế. Ông Hồ Minh Sơn, nguyên Chủ tịch UBND huyện Trà Bồng cho biết: “Người Cor không dễ dàng bỏ cây quế thế đâu. Minh chứng là quế vẫn là cây trồng chủ lực được đưa vào Nghị quyết đại hội Đảng bộ huyện trong nhiều nhiệm kỳ”. Theo ông Sơn, quế không chỉ là cây “nuôi sống”, mà còn là tượng trưng cho khí phách của người Cor. Bởi lẽ, quế có sức chịu đựng phi thường trong thời tiết khắc nghiệt, nhờ vậy mà có vị cay nồng nàn và mùi thơm ngào ngạt.
Anh Hồ Văn Nghĩa, một trong những hộ có diện tích trồng quế nhiều nhất ở xã Trà Thủy cho biết, gia đình anh có trên 150 ha quế, trong đó gần 100 ha quế từ 10 năm tuổi trở lên. Do giá quế thấp nên anh Nghĩa chưa vội khai thác. Năm rồi, anh còn trồng thêm trên 500 ngàn cây quế bản địa. Gặp chúng tôi tại buổi trao giấy phép đầu tư cho Công ty Bắc Đông Nam đầu tư nhà máy thu mua và chế biến quế, anh Nghĩa hồ hởi nói: “Đây là tin vui cho bà con. Tôi sẽ tuyên truyền để bà con phát triển diện tích quế”.
Huyện Trà Bồng hiện có trên 15 ngàn ha quế. Cây quế khai thác vỏ phải có trên 5 năm tuổi. Quế càng già thì độ tinh dầu càng cao và càng có giá trị. Quế thu hoạch một lần từ thân quế, vỏ và lá quế. Ông Hồ Văn Thế, Chủ tịch UBND huyện Trà Bồng cho biết, những năm gần đây, các huyện miền núi khác trong tỉnh có nhiều hộ giàu lên nhờ trồng rừng nguyên liệu.
Quế Trà Bồng rớt giá nhưng địa phương vẫn vận động bà con giữ cây quế chờ đợi cơ hội. Ông Thế nói thêm, tâm tư của bà con trồng quế ở Trà Bồng là “đầu ra” cho sản phẩm. Vì vậy, việc Công ty Bắc Đông Nam đầu tư xây dựng nhà máy, tổ chức trồng, thu mua, chế biến quế xuất khẩu… là đúng nguyện vọng của bà con. Nhất định, cây quế sẽ tìm lại vị trí của mình.
Nhà máy chế biến tinh dầu quế xuất khẩu của Công ty Bắc Đông Nam có công suất 50 tấn nguyên liệu/ngày; sản xuất ván ép từ thân cây quế trên 2.000 m2/ngày, vốn đầu tư trên 130 tỷ đồng. Dự kiến tháng 4-2007 đi vào hoạt động, giải quyết việc làm cho hơn 200 lao động thường xuyên và hơn 3.000 lao động thời vụ.
Để ổn định vùng nguyên liệu, nhà máy thu mua quế địa phương, đồng thời trồng mới 5.000 ha quế tại 3 huyện Trà Bồng, Sơn Tây và Tây Trà. Trong thời gian chờ khai thác vỏ quế, có thể khai thác lá của quế 2 năm tuổi cung cấp nhà máy chế biến. Kế hoạch hỗ trợ cho người dân, ông Vũ Ngọc Anh, Giám đốc Công ty Bắc Đông Nam cho biết, sẽ hỗ trợ cho bà con nông dân về giống, kỹ thuật và chi phí 7 triệu đồng/ha quế….
ANH VINH
