Tăng đột biến
Liên minh châu Phi (AU) cũng đã ban bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng cấp châu lục vì đợt bùng phát mpox đang lan mạnh. Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết, Ủy ban chuyên gia đã đưa ra đề xuất về việc sử dụng vaccine phòng ngừa mpox trong thời gian tới.
Từ tháng 7-2022, WHO đã tuyên bố đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu (PHEIC) và tái khẳng định quy chế này vào tháng 11-2022 và tháng 2-2023. Tháng 5-2023, WHO dỡ bỏ PHEIC đối với bệnh đậu mùa khỉ. PHEIC là mức báo động cao nhất mà WHO có thể đưa ra, cho phép kích hoạt các phản ứng khẩn cấp ở các quốc gia trên toàn thế giới theo Quy định y tế quốc tế có ràng buộc về mặt pháp lý.
Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh châu Phi (CDC châu Phi) báo cáo đậu mùa khỉ hiện đã được phát hiện ở ít nhất 13 quốc gia châu Phi, bao gồm Burundi, Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Kenya, Cộng hòa Dân chủ Congo, Cộng hòa Congo, Ghana, Liberia, Nigeria, Bờ Biển Ngà, Rwanda, Uganda và Nam Phi. Tất cả các đợt bùng phát đó đều liên quan đến dịch ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Theo CDC châu Phi, kể từ tháng 1-2022 đến ngày 4-8, châu lục này có 38.465 ca mắc mpox và có 1.456 ca tử vong. So với cùng kỳ năm ngoái, số ca mắc tăng 160% và số ca tử vong tăng 19%.
Riêng tại Cộng hòa Dân chủ Congo, có đến 27.00 ca mắc và 1.100 ca tử vong vì mpox. Từ đầu năm nay, các nhà khoa học đã ghi nhận sự xuất hiện của một dạng mpox mới ở một thị trấn khai thác mỏ ở Cộng hòa Dân chủ Congo, có thể cướp đi sinh mạng của 10% số người mắc và lây lan dễ dàng hơn.
Giải pháp khả thi
Khác với các đợt bùng phát mpox trước đây, khi các tổn thương chủ yếu xuất hiện ở ngực, tay và chân, dạng mpox mới gây ra các triệu chứng nhẹ hơn và tổn thương ở bộ phận sinh dục. Điều đó khiến việc phát hiện khó khăn hơn, có nghĩa là người bệnh có thể lây cho người khác mà không biết mình đã bị nhiễm bệnh.
Trong đợt bùng phát mpox toàn cầu năm 2022, nam giới đồng tính chiếm phần lớn các ca mắc và virus chủ yếu lây lan qua tiếp xúc gần gũi. Mặc dù xu hướng tương tự có xuất hiện ở châu Phi năm nay, nhưng trẻ em dưới 15 tuổi hiện chiếm hơn 70% số ca mắc mpox và 85% số ca tử vong ở Cộng hòa Dân chủ Congo.
Theo ông Greg Ramm, Giám đốc Save the Children tại Cộng hòa Dân chủ Congo, tổ chức này đặc biệt lo ngại về sự lây lan của mpox trong các trại tị nạn đông đúc ở phía Đông, nơi có 345.000 trẻ em chen chúc trong các lều trại trong điều kiện kém vệ sinh. Tiến sĩ Boghuma Titanji, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Emory (Mỹ), cho biết vẫn chưa rõ tại sao trẻ em lại là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi mpox ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Bà phỏng đoán, trẻ em dễ bị nhiễm virus hơn hoặc do các yếu tố xã hội, như quá đông đúc và tiếp xúc với cha mẹ mắc bệnh.
Đợt bùng phát mpox ở hàng chục quốc gia hồi năm 2022 phần lớn đã được kiểm soát bằng việc sử dụng vaccine và điều trị ở các nước giàu, cùng với việc thuyết phục mọi người tránh các hành vi rủi ro. Nhưng, hầu như không có vaccine hoặc phương pháp điều trị nào có sẵn ở châu Phi.
Giáo sư Michael Marks, thuộc Trường Vệ sinh và Y học nhiệt đới London (Anh), cho rằng tiêm chủng có thể là phương pháp hiệu quả, bao gồm cả việc tiêm phòng cho mọi người chống lại bệnh đậu mùa, một loại virus có liên quan. Theo chuyên gia này, thế giới cần một nguồn cung cấp vaccine lớn để có thể tiêm phòng cho các nhóm dân số có nguy cơ cao nhất.
Đậu mùa khỉ hay mpox, thuộc cùng họ virus với bệnh đậu mùa nhưng gây ra các triệu chứng nhẹ hơn như sốt, ớn lạnh và đau nhức, nặng hơn thì có thể phát triển các tổn thương trên mặt, tay, ngực và bộ phận sinh dục. Cộng hòa Dân chủ Congo là nơi đầu tiên loại virus này được phát hiện ở người vào năm 1970.
Cho đến gần đây, hầu hết các ca bệnh ở người được phát hiện tại khu vực Trung và Tây Phi ở người có tiếp xúc gần gũi với động vật bị nhiễm bệnh. Những người có nguy cơ cao mắc bệnh nặng hoặc biến chứng gồm phụ nữ mang thai, trẻ em và người bị suy giảm miễn dịch.
