Bà Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ GD-ĐT có trao đổi làm rõ về vấn đề này.
Vụ trưởng Vụ giáo dục đại học Nguyễn Thị Kim Phụng *Phóng viên: Thưa bà, câu chuyện của GS Trương Nguyện Thành khiến dư luận tiếc nuối không chỉ đối với trường này, mà còn cho cả giáo dục nước nhà. Bà bình luận gì về việc này?
*Bà Nguyễn Thị Kim Phụng: GS Trương Nguyện Thành được Hội đồng quản trị ĐH Hoa Sen đề xuất công nhận vị trí hiệu trưởng nhiệm kỳ 2017-2022 với sự tín nhiệm cao. Tuy nhiên, theo quy trình công nhận hiệu trưởng của Luật Giáo dục Đại học năm 2012, ông Thành chưa đủ tiêu chuẩn về kinh nghiệm 5 năm quản lý khoa/phòng của một cơ sở giáo dục đại học Việt Nam. Việc bổ nhiệm GS Trương Nguyện Thành phải tuân thủ theo Luật Giáo dục đại học.
*Vì sao một trong những tiêu chuẩn quan trọng của hiệu trưởng là phải có kinh nghiệm về công tác quản lý - nhất là kinh nghiệm quản lý trong các cơ sở Giáo dục Đại học Việt Nam?
*Tiêu chuẩn hiệu trưởng cần có nội dung về kinh nghiệm quản lý như một minh chứng cho năng lực quản lý đã được thừa nhận của ứng viên hiệu trưởng, là một trong các điều kiện đảm bảo chất lượng quản lý đối với vị trí việc làm này. Tuy nhiên, từ thực tế hiện nay, nên tiếp cận tiêu chuẩn này theo hướng có kinh nghiệm quản lý Giáo dục Đại học (GDĐH) nói chung chứ không nhất thiết phải là “kinh nghiệm quản lý trong các cơ sở GDĐH ở Việt Nam”.
Khác với quản trị, quản lý nói chung, đặc thù công việc quản lý của hiệu trưởng trường đại học là quản lý và tạo môi trường làm việc mang tính học thuật cho các nhà khoa học là các GS, PGS, tiến sĩ và các sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh trong đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng. Vì vậy, kinh nghiệm quản lý GDĐH là một trong các điều kiện cần, nhưng không phải là điều kiện duy nhất hay điều kiện đủ.
Theo kinh nghiệm nhiều nước, các trường ĐH cũng yêu cầu điều kiện này, với các mức độ, hình thức khác nhau như đã có thời gian/kinh nghiệm quản lý ở cấp khoa, phòng hoặc đã từng là GS, từng là hiệu trưởng, phó hiệu trưởng của các trường khác… Hoặc nhiều nơi họ chỉ đưa ra một số tiêu chuẩn chung và ứng viên sẽ được sát hạch qua hội đồng tuyển chọn để kiểm tra, đánh giá kinh nghiệm, năng lực làm việc.
Giáo sư Trương Nguyện Thành *Nội dung này được sửa đổi nhưng đang có nhiều ý kiến khác nhau. Ở 3 dự thảo đầu, Ban soạn thảo quy định nội dung trên theo hướng mở: “có uy tín khoa học, có năng lực quản lý, quản trị giáo dục đại học”. Năng lực quản lý, quản trị GDĐH này sẽ do hội đồng trường, hội đồng quản trị xác định, lựa chọn. Tuy nhiên, qua tổ chức lấy ý kiến tại 5 hội thảo ở 5 vùng (Thái Nguyên, Hà Nội, Đà Nẵng, TPHCM và Cần Thơ), thì nhiều ý kiến đến từ các trường đại học, các chuyên gia giáo dục, các doanh nghiệp... cho rằng không nên hạ thấp tiêu chuẩn này, mà cần quy định để định lượng rõ. Vì vậy, tiếp thu các ý kiến góp ý, từ Dự thảo 4, Ban soạn thảo tiếp tục quy định tiêu chuẩn này: “có kinh nghiệm tham gia quản lý GDĐH ít nhất 5 năm từ cấp khoa, phòng, ban trở lên”. Như vậy nội dung của dự thảo không hạ thấp, vẫn giữ định lượng của kinh nghiệm quản lý nhưng mở hơn, không nhất thiết phải có kinh nghiệm quản lý ở cơ sở GDĐH (đã bao hàm ở cả các cơ sở GDĐH khác ở Việt Nam hay nước ngoài) mà còn có thể có kinh nghiệm quản lý GDĐH ở các cơ quan bộ ngành, tổ chức giáo dục, viện nghiên cứu có đào tạo trình độ tiến sĩ… Dự thảo Luật hiện nay cũng bỏ quy định về thủ tục hiệu trưởng trường đại học tư thục phải được Chủ tịch UBND cấp tỉnh công nhận (trong Điều lệ trường đại học) mà quy định trực tiếp “Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học tư thục do hội đồng quản trị quyết định”.
Chuẩn hiệu trưởng đại học sẽ tiếp tục được lấy ý kiến để tạo ra mặt bằng chất lượng tối thiểu trong cả hệ thống đối với chức danh quản lý quan trọng này, vừa đảm bảo quyền của hội đồng trường/hội đồng quản trị nói riêng và quyền tự chủ của cơ sở GDĐH nói chung trong việc lựa chọn hiệu trưởng. Hội đồng trường/hội đồng quản trị mới là người phải giải trình một cách thuyết phục với nhà trường, với cổ đông và các bên liên quan về sự lựa chọn hiệu trưởng của họ, vì sự phát triển của nhà trường.
*Bà có cho rằng việc GS Trương Nguyện Thành không đủ tiêu chuẩn làm hiệu trưởng ĐH Hoe Sen nên trở lại Mỹ làm việc là do chúng ta chưa xử lý một cách linh hoạt?
*Hiệu trưởng và GS là 2 chức danh rất khác nhau, vì vậy, tiêu chuẩn cũng khác nhau. Tôi không muốn nói đến 1 trường hợp cụ thể, nhưng nếu có 1 GS giỏi nào đó mà không đủ tiêu chuẩn làm hiệu trưởng cũng không phải vấn đề gây ngạc nhiên hoặc tranh cãi, bởi vì tiêu chuẩn khác nhau. Trên thực tế, nhiều GS tích lũy kinh nghiệm quản lý… trở thành hiệu trưởng, nhưng cũng có rất nhiều các GS không bao giờ trở thành hiệu trưởng.
Cũng không vì trường hợp đặc biệt của GS Trương Nguyện Thành mà chúng ta nói rằng chính sách thu hút nhân tài của nhà nước là không thành công. Hiện nay nhà nước và các cơ sở đang mở rộng cửa để chào đón đội ngũ tri thức này và quá trình này vẫn rất hiệu quả. Những điểm ngẽn, rào cản, nút thắt vẫn được các bên khai thông trên cơ sở tôn trọng pháp luật và cùng xây dựng cơ chế hợp tác hiệu quả. Trên bình diện rộng, đội ngũ trí thức Việt kiều vẫn ngày càng đóng góp to lớn hơn cho đất nước. Trường hợp GS Trương Nguyện Thành, chúng ta đã biết lý do. Quy định của Luật hiện hành là như vậy và các tổ chức, cá nhân đều phải tuân thủ. Luật pháp cũng có tính lịch sử, có quy định phù hợp với giai đoạn này nhưng lại không phù hợp với giai đoạn khác, vì vậy, các quy định của luật cũng thường được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, tiêu chuẩn hiệu trưởng cũng đang là một quy định như vậy.
Nhưng tôi cũng đồng ý, trong vụ việc này các bên chưa xử lý vấn đề này một cách linh hoạt. Nếu Trường ĐH Hoa Sen và ứng viên hiệu trưởng thực sự quyết tâm cao thì vẫn có thể có cách vẫn đạt được sự hợp tác, vẫn đúng luật và không nhất thiết phải bổ nhiệm chức danh hiệu trưởng ngay thời điểm điều đó còn đang trái với luật, hoặc phải chấm dứt hợp tác. Ví dụ, có thể bổ nhiệm với chức danh là Phó Hiệu trưởng phụ trách để chờ tới lúc Luật thay đổi phù hợp thì có thể bổ nhiệm hiệu trưởng. Với lộ trình sửa Luật GD ĐH hiện nay, nếu được Quốc hội thông qua vào tháng 11 năm nay, thì GS Thành có thể chỉ phải đợi 1 năm, tới 2019 là Luật GDĐH sửa đổi bổ sung đã có hiệu lực.
Hiện nay, thẩm quyền công nhận hiệu trưởng của các trường đại học tư thục thuộc Chủ tịch UBND cấp tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, khi Luật đang có hiệu lực thì từ Bộ GD-ĐT đến các cá nhân, tổ chức đều phải tuân thủ, thực thi. Mặc dù vậy, tôi xin nhắc lại, trong trường hợp cụ thể như Trường Đại học Hoa Sen mà dư luận đang quan tâm, nếu nhà trường và ứng viên hiệu trưởng thực sự quyết tâm cao thì vẫn có thể vừa đạt được hợp tác, vừa thực hiện đúng Luật, không nhất thiết phải bổ nhiệm chức danh hiệu trưởng ngay ở thời điểm mà điều này còn đang trái với quy định hiện hành.
* Có ý kiến cho rằng tiêu chuẩn Hiệu trưởng có quy định 5 năm quản lý cấp khoa/phòng chỉ nên áp dụng với trường công. Nếu áp với trường tư sẽ đi ngược lại xu thế tự chủ đại học, nhất là ở các trường tư thục hoàn toàn hoạt động bằng vốn của cổ đông như ĐH Hoa Sen?
*Tiêu chuẩn hiệu trưởng trong luật hiện hành cần chỉnh sửa cho phù hợp hơn trong giai đoạn sắp tới. Nhưng tôi không đồng ý về việc phân biệt công - tư đối với chất lượng nói chung và chuẩn hiệu trưởng nói riêng. Trong điều kiện tự chủ đại học, các tiêu chuẩn tối thiểu cần áp dụng thống nhất để tạo mặt bằng chất lượng chung trong toàn hệ thống. Bởi khác với quản trị, quản lý nói chung, quản lý của một trường đại học công cũng như tư, đó là quản lý tạo ra môi trường học thuật, học tập nghiên cứu, để các GS, các trí thức, nghiên cứu sinh, học viên làm việc hiệu quả nhất. Vì vậy không cần thiết phải phân biệt trường công, trường tư. Tất cả hiệu trưởng đều phải đảm bảo tính chuyên nghiệp trong quản lý GDĐH, vì vậy tiêu chuẩn này cũng là cần thiết để áp dụng chung cho cả hệ thống. Thực tế hiện nay không phân biệt các chuẩn chất lượng giữa ĐH công và tư thục, có khác nhau chỉ là khác về quy trình, thẩm định.
