Báo cáo công tác của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí vừa được gửi đến Quốc hội để chuẩn bị cho kỳ họp thứ 5. Tại báo cáo (thời hạn đánh giá từ ngày 1-10-2022 đến ngày 31-3-2023), Viện trưởng Lê Minh Trí nhận định, tội phạm kinh tế diễn biến phức tạp, nổi lên là sai phạm trong các lĩnh vực đấu thầu, đấu giá, đất đai, tài chính, ngân hàng, chứng khoán, lợi dụng chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều vụ án tham nhũng, lợi dụng chức vụ với nhiều thủ đoạn tinh vi, phức tạp, có quy mô, tổ chức gây hậu quả đặc biệt lớn tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước.
Khởi tố 459 vụ về tham nhũng, chức vụ (tăng 109,6%)
Tăng nhiều nhất so với cùng kỳ báo cáo liền trước là các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, sở hữu và môi trường, đã khởi tố 19.553 vụ (tăng 36,1%), xảy ra trong các lĩnh vực tài chính, chứng khoán, ngân hàng, đấu thầu, mua sắm tài sản công nhằm chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn.
Điển hình như vụ án Đỗ Anh Dũng, Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Tân Hoàng Minh cùng đồng phạm sử dụng 3 công ty thành viên phát hành 9 đợt trái phiếu trái quy định pháp luật, tổng trị giá 10.300 tỷ đồng, huy động tiền của nhà đầu tư nhưng không sử dụng vào các hoạt động kinh doanh theo hồ sơ; vụ án Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát cùng đồng phạm phát hành, mua bán trái phiếu trái quy định của pháp luật để chiếm đoạt hàng trăm nghìn tỷ đồng của người dân trong thời gian 2018-2019.
Cũng thuộc diện gây hậu quả nghiêm trọng còn có vụ án vi phạm quy định về đấu thầu xảy ra tại Công ty AIC; Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh; vụ án vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại Phòng TN-MT thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên; vụ án vi phạm trong quản lý đất đai tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội…
Trong 6 tháng, tội phạm về tham nhũng, chức vụ đã khởi tố mới 459 vụ (tăng 109,6%), tiếp tục phát hiện, khởi tố, điều tra nhiều vụ án lớn, tính chất tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, có sự cấu kết chặt chẽ giữa cán bộ Nhà nước với các công ty, doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong các lĩnh vực đất đai, chứng khoán, trái phiếu, y tế, giáo dục và đăng kiểm, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Một số vụ điển hình như vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, “Rửa tiền” xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư An Đông và các tổ chức, đơn vị có liên quan; vụ án “Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng” xảy ra tại Ngân hàng SCB và Tập đoàn Vạn Thịnh Phát; vụ án “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam; vụ án “Đưa hối lộ, nhận hối lộ” xảy ra tại Cục Đăng kiểm - Bộ GTVT và các trung tâm đăng kiểm xe cơ giới, chi cục đăng kiểm tại hàng loạt tỉnh, thành phố trên cả nước...
Tăng phạt tiền, giảm phạt tù
Một mặt khẳng định công tác giải quyết các vụ án tiếp tục đạt kết quả tích cực; mặt khác, Viện trưởng Lê Minh Trí tiếp tục đưa ra nhiều kiến nghị ông đã nêu ở Quốc hội.
Đó là cần tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu xây dựng chính sách xử lý tội phạm trong lĩnh vực kinh tế, tham nhũng, chức vụ, bảo đảm yêu cầu vừa nghiêm trị, vừa khoan hồng theo hướng xử lý nghiêm người chủ mưu cầm đầu, có động cơ vụ lợi để răn đe, giáo dục chung. Đồng thời phân hóa, tạo điều kiện cho chủ thể sai phạm khắc phục hậu quả, giảm nhẹ cho người vi phạm do chấp hành mệnh lệnh, không vụ lợi nhằm làm tốt hơn việc thu hồi tài sản Nhà nước bị tham nhũng, thất thoát; bảo đảm hiệu quả phòng chống tội phạm, vừa có trọng tâm, trọng điểm, có răn đe, giáo dục, vừa nhân văn, thuyết phục.
“Hiện nay cán bộ vi phạm pháp luật không chỉ là tội phạm tham nhũng, mà nhiều trường hợp là tội phạm kinh tế, chức vụ nhưng không có yếu tố vụ lợi (cụ thể là vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng). Vì thế, chính sách hình sự cần cân nhắc sửa đổi mức hình phạt, mức tính hậu quả thiệt hại hiện nay theo hướng tăng chế tài phạt tiền, giảm chế tài phạt tù để có chính sách xử lý hiệu quả hơn, vừa nghiêm trị, vừa nhân văn, thuyết phục.
