Cứ mỗi độ xuân về, chúng ta lại có dịp nghe đâu đây vang lên những câu ca thắm thiết: “Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về / Mùa bình thường, mùa vui nay đã về / Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên/ Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông, một trưa nắng vui cho bao tâm hồn”. Câu hát vừa đằm thắm vừa thân quen. Thật ra, cũng ít ai biết ca khúc Mùa xuân đầu tiên này của nhạc sĩ Văn Cao đã ra đời trong hoàn cảnh nào.
30-4-1975 miền Nam hoàn toàn giải phóng, chỉ 5 ngày sau, ngày 5-5-1975, nhật báo Sài Gòn Giải Phóng phát hành số đầu tiên. Vài ba tháng sau đó, Ban biên tập của báo đã nghĩ đến việc chuẩn bị nội dung cho số báo xuân đầu tiên sau ngày giải phóng, với ý định làm sao để tờ báo xuân này thật hay, thật đẹp, thật hấp dẫn. Do đó, riêng về phần âm nhạc, Ban biên tập quyết định mời nhạc sĩ Văn Cao, đang ở Hà Nội, viết một ca khúc mới cho số báo Xuân Sài Gòn Giải Phóng 1976.
Hai ông Minh Đăng Khánh và Xuân Thu (sau này về công tác tại Báo Sài Gòn Giải Phóng) lúc đó đang là phóng viên Báo Cứu Quốc ở Hà Nội, được Ban biên tập Báo Sài Gòn Giải Phóng nhờ đến gặp nhạc sĩ Văn Cao, chuyển lời mời viết bài cho số báo xuân 1976. Khi nghe ý kiến “đặt hàng” này, nhạc sĩ Văn Cao vui vẻ nhận lời và hứa sẽ sáng tác ngay. Mấy ngày sau đó, ông hoàn thành ca khúc Mùa xuân đầu tiên và nhờ hai ông Minh Đăng Khánh và Xuân Thu chuyển vào Nam.
Tờ báo Sài Gòn Giải Phóng Xuân 1976 đã đăng trân trọng ca khúc Mùa xuân đầu tiên trên trang Văn hóa - Văn nghệ. Khi nhận được báo biếu, nhuận bút và thư cảm ơn, từ thành phố Hồ Chí Minh gởi ra Hà Nội cho mình, nhạc sĩ Văn Cao vừa vui mừng vừa ngạc nhiên. Có thể nói Mùa xuân đầu tiên cũng là ca khúc đầu tiên được in trên một tờ báo xuân cách mạng tại Sài Gòn sau ngày miền Nam giải phóng, đất nước thống nhất.
Trong hơn hai thập niên từ 1950 đến 1974, hầu như nhạc sĩ Văn Cao không sáng tác ca khúc, mà dành thời gian để viết khí nhạc, vẽ và làm thơ. Thế nhưng, chiến thắng mùa xuân 1975 vĩ đại của dân tộc một lần nữa lại khuấy động tâm hồn âm nhạc của ông cộng với lời mời của Báo Sài Gòn Giải Phóng để rồi ca khúc Mùa xuân đầu tiên mượt mà, đằm thắm ra đời và đi sâu vào lòng quần chúng.
Nhạc sĩ Trương Quang Lục
