Bộ Tư pháp vừa công bố những con số khiến mọi người giật mình: Kết quả công tác kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) ban hành năm 2017, có 5.639 VBQPPL trái luật, gồm 1.236 văn bản trái luật về thẩm quyền ban hành và nội dung; 3.829 văn bản sai sót về căn cứ pháp lý, thể thức và kỹ thuật trình bày văn bản; 574 văn bản không phải là VBQPPL nhưng có chứa quy phạm pháp luật. Các con số đó phần nào phản ánh công tác kiểm tra, phát hiện VBQPPL trái luật ngày càng hiệu quả hơn, tuy nhiên cũng cảnh báo tình trạng ban hành VBQPPL trái luật có chiều hướng gia tăng.
VBQPPL là văn bản do cơ quan nhà nước ban hành hoặc phối hợp ban hành theo thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục được quy định trong Luật Ban hành VBQPPL hoặc trong Luật Ban hành VBQPPL của HĐND - UBND, trong đó có quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được Nhà nước bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Mặc dù Luật Ban hành VBQPPL đã được ban hành để tránh lạm quyền trong việc ban hành VBQPPL, nhưng thực tế tình trạng ban hành VBQPPL trái quy định pháp luật vẫn diễn ra ở nhiều cấp, nhiều ngành, không chỉ ở địa phương mà cả ở các bộ, ngành trung ương. Nguyên nhân có thể xuất phát từ trình độ, năng lực và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân được giao trách nhiệm xây dựng, ký ban hành VBQPPL còn yếu, không nắm vững quy định pháp luật. Cũng không loại trừ nguyên nhân chủ quan, từ các cơ quan, đơn vị và cá nhân vì lợi ích nhóm, cục bộ riêng của ngành, địa phương, nên đã nhắm mắt làm ngơ, bất chấp ban hành VBQPPL trái luật để bảo vệ lợi ích của mình.
Bất luận từ nguyên nhân nào, nhưng với số lượng VBQPPL trái luật lên đến hàng ngàn văn bản, từ địa phương đến trung ương, thực sự là hiểm họa, sẽ để lại hậu quả cho xã hội rất nặng nề. Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến từng người dân, mà tác động đến từng ngành, địa phương và cả sự tồn vong của đất nước. Hệ lụy dễ thấy là khi ban hành VBQPPL trái luật, sẽ không chuyển tải đúng chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đến với người dân. Vì thế, xảy ra tình trạng chủ trương, chính sách cấp trên thì hay, đúng đắn, nhưng xuống dưới lại méo mó, sai lệch, mỗi nơi hiểu một kiểu.
Thực tế là dù chủ trương của Đảng và Nhà nước trong công tác thu hồi đất, tái định cư phải luôn bảo đảm quyền lợi cho người bị thu hồi đất, với tiêu chí nơi tái định cư phải hơn, hoặc tối thiểu bằng nơi ở cũ, nhưng khi thực hiện, không ít địa phương lại ban hành VBQPPL và hướng dẫn không đúng quy định, theo hướng có lợi cho doanh nghiệp. Người dân bị thiệt thòi quyền lợi, gian nan khiếu kiện, và niềm tin của người dân vào Đảng, chính quyền bị giảm sút.
Ban hành VBQPPL trái luật không chỉ tác hại trước mắt, mà còn tác hại lâu dài, kéo lùi sự phát triển của đất nước, gây nhiều hệ lụy cho xã hội và người dân. Chủ trương lớn của Đảng đã được cụ thể hóa trong các luật về khoa học công nghệ, môi trường, đầu tư…, kêu gọi thu hút đầu tư để phát triển kinh tế, đưa đất nước đi lên, nhưng phải bảo đảm công nghệ tiên tiến, giữ sạch môi trường, không vì phát triển mà gánh ô nhiễm. Vậy mà một số ngành, địa phương lại ra quy định riêng, hạ thấp các tiêu chuẩn kỹ thuật với mục đích kêu gọi đầu tư bằng mọi giá, chỉ thấy lợi trước mắt mà quên tác hại môi trường lâu dài.
Những hậu quả từ việc ban hành VBQPPL trái luật đã quá rõ. Việc cần làm ngay hiện nay là kiên quyết ngăn chặn, chấm dứt tình trạng ban hành VBQPPL trái luật. Đối với những nguyên nhân vì trình độ chuyên môn cán bộ hạn chế, không nắm vững quy định pháp luật, phải chấn chỉnh kịp thời; còn với những nguyên nhân vì lợi ích nhóm, sân sau, mà ban hành VBQPPL trái luật, cần nghiêm khắc xử lý, khởi tố vụ án, khởi tố bị can khi thấy việc ban hành VBQPPL trái luật vì lợi ích riêng mà làm tổn hại đến uy tín của Đảng, tài sản của Nhà nước và quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người dân.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 BCHTƯ Đảng khóa XII đã lưu ý: “Việc phân định thẩm quyền, trách nhiệm, mối quan hệ công tác của người đứng đầu với tập thể cấp ủy, lãnh đạo cơ quan, đơn vị chưa rõ ràng”. Do vậy, phải dồn sức khắc phục được những yếu kém đó trong bộ máy quản lý nhà nước và tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật thì mới có thể ngăn chặn và xử lý dứt điểm các hành vi thiếu trách nhiệm, lộng quyền trong thực thi quyền lực. Để xây dựng Chính phủ, hệ thống hành chính nhà nước kiến tạo, liêm chính, hành động, phục vụ người dân và doanh nghiệp, vấn đề rất quan trọng là phải tập trung cải cách, hoàn thiện thể chế, không để xảy ra tình trạng văn bản VBQPPL trái luật.
