Chiều 25-11 tại tỉnh Bắc Ninh, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai, Báo Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh đã phối hợp tổ chức diễn đàn “Ứng dụng khoa học công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai”.
Nhiều người vẫn kịp chạy lũ nếu có hệ thống cảnh báo trước 5-10 tiếng đồng hồ
Đề cập tình trạng bão lũ, ngập lụt liên tục xảy ra ở miền Bắc và miền Trung trong năm 2025, tại diễn đàn, ông Hà Ngọc Tuấn (đại diện liên danh Kyushu - Weatherplus) cho rằng, những thiệt hại xảy ra ở lưu vực sông Ba Hạ (Nam Trung bộ) vừa qua sẽ không xảy ra nếu có hệ thống hỗ trợ vận hành hồ chứa “HNT” (Việt hóa từ hệ thống của Nhật Bản) trong bão lũ cực đoan.
Theo TS Hà Ngọc Tuấn, từ các mô hình và dữ liệu quốc tế, hệ thống này có thể tính được lưu lượng nước đổ về lưu vực sông Ba Hạ là 2,87 tỷ m3. Với lưu lượng lũ khổng lồ này, hồ chứa thủy điện không thể cắt lại, buộc phải xả một phần về hạ du.
Tuy nhiên, điểm quan trọng là thời điểm bắt đầu mưa thì vẫn chưa có lũ về. Theo ông, từ các dữ liệu quan trắc cho thấy, khoảng chênh thời gian lên tới 9-11 tiếng đồng hồ. Như vậy, người dân có 9-10 tiếng, tối thiểu là 5 tiếng đồng hồ trong tình huống cực đoan. Ông Hà Ngọc Tuấn cho rằng, nếu biết lũ sẽ xảy ra trước 5-10 tiếng thì đây là khoảng thời gian đủ để hạ du chạy lũ.
Tuy nhiên, đại diện hệ thống này cho rằng, cần có dữ liệu kết nối. “Nếu có hệ thống hỗ trợ vận hành có đủ dữ liệu, chúng ta có thể cứu được người”, ông Hà Ngọc Tuấn nói.
Ông cũng lưu ý, hệ thống "HNT" chưa được ứng dụng tại lưu vực sông Ba Hạ, nhưng đã ứng dụng và giúp cắt lũ thành công cho một số hồ chứa, lưu vực ở khu vực Bắc Trung bộ.
Trong khi đó, ông Lê Viết Xê, Phó Giám đốc Công ty cổ phần Tư vấn và phát triển kỹ thuật tài nguyên nước, đã giới thiệu về hệ thống giám sát ngập lụt tự động VFASS để xây dựng các đô thị thông minh trước tình trạng ngập lụt ngày càng nghiêm trọng.
“VFASS có thể liên kết với trạm đo mưa, trạm đo mực nước và tháp báo lũ để tự động phát cảnh báo đa kênh khi lượng mưa, độ ngập hoặc mực nước vượt ngưỡng”, ông Lê Viết Xê thông tin, đồng thời chia sẻ câu chuyện: “Tôi đi taxi từ sân bay về trung tâm hỏi một taxi, khi ngập lụt xảy ra thì xử lý thế nào, tìm kiếm thông tin - dữ liệu ở đâu? Tài xế trả lời không biết tìm ở đâu, nếu ngập nặng thì tạm nghỉ”.
19 cơn bão và áp thấp nhiệt đới
Ông Nguyễn Tôn Quân, Phó Trưởng Phòng Quản lý thiên tai cộng đồng và Truyền thông (Cục Quản lý đê điều và phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, từ đầu năm 2025 đến nay, thiên tai ở nước ta diễn ra dồn dập, khốc liệt, trên phạm vi rộng, mang nhiều yếu tố bất thường, vượt mức lịch sử.
Trong đó, đã có 19 cơn bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông (14 cơn bão và 5 áp thấp nhiệt đới). Theo ông Nguyễn Tôn Quân, tính đến thời điểm hiện tại, số lượng bão và áp thấp nhiệt đới năm 2025 chỉ kém số liệu kỷ lục năm 2017 là 1 cơn.
Trong khi hiện nay đang có thêm một áp thấp nhiệt đới có xu hướng mạnh lên thành cơn bão số 15 đi vào Biển Đông.
Tính đến ngày 24-11, thiên tai trên cả nước đã làm 409 người chết, mất tích và 727 người bị thương. Thiệt hại về nông nghiệp, giao thông, nhà cửa… là rất lớn. Tổng thiệt hại ước tính trên 85.099 tỷ đồng.
“Thiệt hại về người chỉ tương đương 79% so với cùng kỳ năm 2024, nhưng thiệt hại về kinh tế tương đương khoảng 93% so với cùng kỳ năm 2024”, ông Nguyễn Tôn Quân cảnh báo.
Phát biểu tại diễn đàn, TS Cao Đức Phát, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai, khẳng định trong ứng phó thiên tai, công tác dự phòng luôn đóng vai trò then chốt mà trước hết là năng lực giám sát, dự báo và cảnh báo sớm.
Ông Cao Đức Phát đề nghị tăng cường ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ để dự báo và cảnh báo sớm thiên tai. Theo ông, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, nhất là công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, đang mở ra cơ hội mới để nâng cao hiệu quả dự báo. Ngoài dữ liệu vệ tinh, nhiều thiết bị tự động đo mưa, radar, cảm biến đo nhiệt độ, gió, mực nước, lưu tốc hoặc nguy cơ dịch chuyển đất đá đang được triển khai, cho phép tích hợp thông tin nhanh hơn, mô phỏng chính xác hơn theo từng địa bàn và truyền tải kịp thời đến người dân.
TS Cao Đức Phát cũng cho rằng, đây là thời điểm để chúng ta suy nghĩ sâu hơn về việc ứng dụng khoa học kỹ thuật xây dựng các mô hình cảnh báo cụ thể, ví dụ như mưa 300mm, 500mm hay 700mm thì sẽ gây ngập đến đâu. Trong tình huống mất điện, mất sóng, cán bộ cơ sở vẫn có thể dựa vào thông tin đầu vào để hướng dẫn người dân chủ động ứng phó thiên tai.
