Các chuyên gia cho biết, hiện tình trạng giảm sinh, giảm dân số, già hoá dân số là xu hướng chung của thế giới và Việt Nam không nằm ngoài xu hướng này, thậm chí có thể diễn ra nhanh hơn.
Tại Việt Nam, kết quả tổng điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 của Tổng cục Thống kê cho thấy tổng tỷ suất sinh là 1,91 con/phụ nữ - dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ). Kể từ năm 2009 đến hết năm 2022, mức sinh ở Việt Nam giữ trạng thái tương đối ổn định xung quanh mức sinh thay thế. Tuy nhiên, trong hai năm gần đây, 2023-2024, mức sinh bắt đầu giảm nhanh hơn. Năm 2023, tổng tỷ suất sinh của Việt Nam là 1,96 con/phụ nữ và con số này giảm tiếp xuống còn 1,91 con/phụ nữ vào năm 2024.
Cùng với tình trạng mức sinh giảm là sự già hoá dân số. Chỉ số già hóa năm 2024 là 60,2%, tăng 11,4 điểm phần trăm so với năm 2019 và 16,9 điểm phần trăm so với năm 2014. Số lượng người già từ 60 tuổi trở lên là 14,2 triệu người, tăng 2,8 triệu người (tương ứng gấp 1,25 lần) so với năm 2019 và tăng 4,7 triệu người (tương ứng gấp 1,5 lần) so với năm 2014. Dự báo đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tăng gần 4 triệu người so với năm 2024.
Ngoài ra, việc gia tăng tỷ lệ vô sinh hiếm muộn đã góp phần gia tăng thực trạng giảm tỷ lệ sinh ở Việt Nam. Trong báo cáo mới nhất về tỷ lệ vô sinh toàn cầu, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chỉ ra, trên toàn thế giới, ước tính cứ 6 người thì có khoảng 1 người bị vô sinh tại một giai đoạn nào đó trong đời và khoảng 17,5% người bị vô sinh cả đời.
Trong khi đó, tại Việt Nam, theo một nghiên cứu từ năm 2010 do Bộ Y tế và Bệnh viện Đại học Y Hà Nội thực hiện, ước tính mỗi năm có khoảng hơn 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn, tỷ lệ khoảng 7,7%. Trong số này, khoảng 50% là cặp vợ chồng ở độ tuổi dưới 30. Đặc biệt, tỷ lệ vô sinh thứ phát (vô sinh sau một lần có thai) đang gia tăng đến 15-20% sau mỗi năm và chiếm hơn 50% các cặp vợ chồng vô sinh.
Theo PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết, thực trạng hiếm muộn tăng trên nền giảm dân số càng làm tình trạng già hóa dân số tiến triển nhanh và thực trạng mức sinh thấp về lâu dài có thể tác động sâu sắc đến cấu trúc xã hội, kinh tế như: thiếu hụt nguồn lao động do dân số phụ thuộc ngày càng tăng, dân số lao động giảm dần, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh và kinh tế quốc gia…
Có nhiều yếu tố dẫn đến giảm sinh như: tỷ lệ phụ nữ đi học, đi làm, tham gia các hoạt động xã hội tăng; phụ nữ lập gia đình trễ, có con trễ; việc tiếp cận các biện pháp tránh thai tốt; đô thị hóa nhanh, chi phí nuôi dạy con tăng; đời sống xã hội nhiều áp lực, căng thẳng tăng; số con mong muốn của gia đình giảm; hiếm muộn nữ và hiếm muộn nam tăng do bệnh lý, ô nhiễm; khuynh hướng gia đình không con, không lập gia đình, LGBT…
“Cần nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản, khuyến khích tầm soát sớm và tạo điều kiện để người bệnh tiếp cận phương pháp điều trị tiên tiến. Bên cạnh đó, hỗ trợ tài chính và mở rộng cơ hội điều trị không chỉ giúp giảm gánh nặng kinh tế mà còn tiếp thêm động lực cho các gia đình trên hành trình làm cha mẹ, góp phần ổn định và phát triển xã hội bền vững”, GS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết chia sẻ.
Đồng thời cần nâng cao phúc lợi dành cho phụ nữ, đặc biệt là các chính sách hỗ trợ tài chính cho thai sản, kéo dài thời gian nghỉ sinh và mở rộng chương trình hỗ trợ điều trị hiếm muộn. Ngoài ra, cần đẩy mạnh giáo dục sức khỏe sinh sản từ sớm, mở rộng tiếp cận công nghệ hỗ trợ sinh sản và nâng cao nhận thức về vai trò của nam giới trong xây dựng gia đình.
Theo TS. Josefine Wallat, Tổng lãnh sự tại Tổng Lãnh sự quán Đức tại TPHCM, Đức đã phải đối mặt với tình trạng tỷ lệ sinh giảm trong nhiều năm, dẫn đến một xã hội già hóa và lực lượng lao động ngày càng thu hẹp. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sự thịnh vượng của đất nước và làm cho việc chăm sóc người cao tuổi trở nên khó khăn hơn.
