Tuyến đường sắt TPHCM - Cần Thơ: Chờ cơ chế phù hợp

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, tuyến đường sắt TPHCM - Cần Thơ là dự án quan trọng trong việc kết nối trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam với khu vực ĐBSCL. Dự án đã được hoạch định trong Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 16-1-2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI và Quy hoạch phát triển mạng lưới đường sắt với tiến trình đầu tư trước năm 2030.

Theo Ban QLDA đường sắt, tổng mức đầu tư dự án đường sắt TPHCM - Cần Thơ đề xuất đến thời điểm tháng 6-2022 khoảng 170.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 7 tỷ USD. Đại diện Ban QLDA đường sắt cho biết, hiện phương án vốn cho dự án vẫn chưa ngã ngũ, có thể theo hình thức đối tác công tư (PPP) hoặc nhà nước góp vốn 20%, nhà đầu tư đầu tư 80%. 

Về phương thức đổi đất lấy hạ tầng, Bộ GTVT cho biết, trước đây Viện Khoa học và Công nghệ Phương Nam đã gửi Bộ GTVT báo cáo nghiên cứu đầu tư dự án tuyến đường sắt tốc độ cao TPHCM - Cần Thơ theo hình thức PPP. Viện Khoa học và Công nghệ Phương Nam dự kiến tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 10 tỷ USD, và đưa ra phương án 100% vốn của nhà đầu tư. Nhà nước giao cho tư nhân quản lý, khai thác trong vòng 25 năm, sau đó nhà đầu tư trả lại nhà nước. Cùng với đó, nhà nước giao đất cho nhà đầu tư khai thác tại 9 khu ga. Đề xuất này khả thi về mặt thực tế nhưng khó ở chỗ phương án thu hồi vốn bằng “đổi đất lấy hạ tầng” theo hình thức hợp đồng BT không được ghi nhận trong Luật PPP.

Tuy nhiên, kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, khi đầu tư PPP hạ tầng đường sắt, nếu chỉ thu hồi vốn bằng bán vé hành khách hay chở hàng thì không bù đắp được vốn đầu tư phải bỏ ra. Do đó, theo Bộ GTVT, muốn dự án khả thi phải quy hoạch phát triển hệ sinh thái liên quan trên tuyến, như phát triển các đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất… gần các nhà ga để nhà đầu tư tham gia khai thác. Chính vì vậy, trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn hạn chế, giải pháp khả thi nhất là thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư phát triển đường sắt. 

Đại diện Ban QLDA đường sắt cho biết, điểm thuận lợi của dự án là tuyến đường sắt TPHCM - Cần Thơ cơ bản đi cùng hành lang, song song với tuyến đường bộ cao tốc Sài Gòn - Trung Lương - Mỹ Thuận. Như vậy, bình diện tuyến phù hợp với quy hoạch của địa phương tại thời điểm hiện nay và trong tương lai, tạo được sự kết nối giữa 2 phương thức vận tải về hành khách, hàng hóa. Mặt khác, chi phí giải phóng mặt bằng sẽ giảm đáng kể vì hơn 1/3 chiều dài tuyến nằm trên hành lang dự trữ của đường bộ cao tốc, địa phương cũng tiết kiệm được quỹ đất. 

Có thể nói, hiện dự án này đã được nghiên cứu cơ bản. Mấu chốt còn lại là có được cơ chế thực hiện phù hợp, hiệu quả.