Theo thông tin từ Cục Di sản văn hóa, năm 2023, Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh thông tin, Bộ Tư pháp và Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp với Cảnh sát Đô thành Luân Đôn (Vương quốc Anh) tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay (thế kỷ VII) có nguồn gốc Việt Nam, từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp, đồng thời đề xuất khả năng trao trả cổ vật này về Việt Nam.
Ngay sau khi nhận được thông tin, Bộ VH-TT-DL đã chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiên cứu, đối sánh tư liệu và xác định tượng đồng Nữ thần Durga mang đặc trưng tiêu biểu của nghệ thuật tạo hình, điêu khắc Champa giai đoạn sớm (thế kỷ VII), có mối giao lưu, ảnh hưởng từ nghệ thuật điêu khắc của Văn hóa Óc Eo giai đoạn muộn. Căn cứ các quy định của Luật Di sản văn hóa, Bộ VH-TT-DL đã có công văn gửi Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh về việc xác nhận tượng đồng Nữ thần Durga là của Việt Nam và ủy quyền Đại sứ quán thay mặt Bộ VH-TT-DL tiếp nhận cổ vật.
Sau khi làm việc giữa hai bên, tháng 2-2024, Hội đồng Nghệ thuật Vương quốc Anh - cơ quan cấp phép xuất khẩu cổ vật của Vương quốc Anh - đã cấp phép cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam thực hiện tiếp nhận, lưu giữ, bảo quản, xuất khẩu tượng đồng nữ thần Durga ra khỏi Vương quốc Anh và đưa về Việt Nam. Đồng thời, Hội đồng Nghệ thuật Vương quốc Anh cũng đã tiến hành thẩm định, đề xuất giá trị tượng trưng của tượng đồng Nữ thần Durga là hơn 14 triệu bảng Anh, nhằm mục đích xác định giá trị phục vụ các thủ tục cấp phép xuất khẩu cổ vật và thủ tục hải quan của Vương quốc Anh.
Ngày 18-6, tượng đồng nữ thần Durga đã về tới Việt Nam và được lưu giữ, bảo quản tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, phục vụ việc nghiên cứu, xây dựng kế hoạch trưng bày, giới thiệu và phát huy giá trị cổ vật.
Tượng 4 tay là pho tượng cổ, có nguồn gốc Việt Nam, với thể khối lớn (dài 191cm, nặng 101kg), thể hiện hình tượng nữ thần Durga của Hindu giáo, được tạo tác với khuôn mặt hình trái xoan, 2 mắt nhắm hờ, sống mũi cao, miệng mím, cằm tròn, ngực nở căng tròn, eo thắt, hông nở, có 4 tay, chân thon, thân dưới quấn sarong dài tới cổ chân, bụng thắt dây buộc tạo hình hoa. Đây là một hiện vật quý, hiếm và càng đặc biệt hơn lại là tượng Nữ thần Durga được đúc bằng đồng, có thể khối lớn, niên đại sớm và hiện trạng còn tương đối hoàn chỉnh.
Việc tiếp nhận tượng đồng Nữ thần Durga từ phía hoa Kỳ và Vương quốc Anh là kết quả của quá trình hợp tác, chia sẻ các tư liệu pháp luật liên quan đến việc chống buôn bán trái phép cổ vật của Việt Nam với Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Theo Cục Di sản văn hóa, trong thời gian tới, sẽ tiếp tục có những cổ vật có giá trị của Việt Nam được Hoa Kỳ trao trả.
Từ thực tiễn việc hồi hương cổ vật trong những năm gần đây, Bộ VH-TT-DL đã nghiên cứu đưa vào dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) trình Quốc hội nội dung quy định về việc mua và đưa di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam từ nước ngoài về nước nhằm tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhất để có thêm được nhiều cổ vật, những tài sản vô giá của dân tộc đang bị lưu lạc ở nước ngoài được trở về nước, đồng thời huy động nguồn lực của xã hội cùng chung tay bảo vệ di sản văn hóa.
