LTS: Tôi là người Việt Nam! Đó không chỉ là lời khẳng định về nguồn cội, mà còn là tiếng gọi thiêng liêng của lòng tự tôn dân tộc. Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới - nơi sức trẻ, trí tuệ và tinh thần cống hiến được coi là động lực chính cho sự phát triển của đất nước.
Nối tiếp truyền thống của cha ông, thế hệ trẻ ngày nay không ngừng học hỏi, rèn luyện và khẳng định bản sắc Việt trên trường quốc tế. Họ là những người tiên phong, những người mang trong mình khát vọng vươn xa, đưa hình ảnh Việt Nam đến gần hơn với bạn bè năm châu.
Lặng lẽ nơi tuyến đầu
Quê quán ở Quảng Trị, GS-TS Lê Văn Tấn (43 tuổi, Đơn vị Nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford - OUCRU) là 1 trong 3 nhà nghiên cứu cấp cao của OUCRU vừa được Đại học Oxford (Anh) phong hàm Giáo sư vào tháng 8-2025. Với vai trò Trưởng Nhóm nghiên cứu bệnh nhiễm trùng mới nổi, anh đã sát cánh cùng ngành y tế TPHCM mỗi khi làn sóng dịch ập đến.
Dịch tay chân miệng, cúm gia cầm H5N1, sởi, đậu mùa khỉ, đau mắt đỏ, đặc biệt là cơn “sóng thần” Covid-19 đã in đậm dấu ấn các nhà khoa học của OUCRU đối với thành phố. GS-TS Lê Văn Tấn luôn lặng lẽ xuất hiện ở tuyến đầu.
22 năm trước, cơ duyên với OUCRU nảy nở khi Lê Văn Tấn là sinh viên năm 4 ngành Công nghệ sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TPHCM).
Nhờ sự dìu dắt của GS Jeremy Farrar - Giám đốc OUCRU lúc bấy giờ, và TS Menno D. de Jong (chuyên gia về virus học), anh đã hoàn thành đề tài tốt nghiệp. Sau đó, vị trí trợ lý nghiên cứu nhóm virus học giúp anh được sang Hà Lan đào tạo về kỹ thuật sinh học phân tử giải mã gene thế hệ mới - một kỹ thuật mới mẻ của 20 năm trước nhưng hiện rất phổ biến.
Thời điểm năm 2011, dịch tay chân miệng bùng phát tại Việt Nam với hơn 110.000 ca mắc và 160 ca tử vong. Không chỉ khối điều trị căng mình cứu bệnh nhi, mà các nhà khoa học cũng đối mặt với hàng loạt câu hỏi cần giải quyết thấu đáo.
Dưới sự dìu dắt của các chuyên gia hàng đầu như TS Rogier van Doorn và GS Guy Thwaites (Giám đốc OUCRU), anh xây dựng chương trình nghiên cứu hợp tác cùng Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM, Bệnh viện Nhi đồng 1, Nhi đồng 2, nhận được tài trợ của tổ chức Wellcome Trust.
Nghiên cứu xác định được enterovirus (đặc biệt là chủng EV71), coxsackievirus… là tác nhân gây dịch tay chân miệng năm 2011 và các năm sau đó. Kết quả nghiên cứu đã cung cấp các số liệu, thông tin quan trọng cho việc phát triển và ứng dụng vaccine.
Đây cũng là dự án đầu tay đặt nền móng cho hàng loạt dự án về bệnh nhiễm trùng mới nổi sau này của GS-TS Lê Văn Tấn và cộng sự.
Trong đại dịch Covid-19, tháng 6-2021, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM - nơi OUCRU đặt trụ sở, bị phong tỏa. “Thành trì” bệnh truyền nhiễm phía Nam bị tấn công khi hàng chục nhân viên nhiễm SARS-CoV-2 dù đã tiêm 2 mũi vaccine.
Đây là giai đoạn GS-TS Lê Văn Tấn cùng các cộng sự chạy đua với Covid-19 để đảm bảo công tác chẩn đoán, xét nghiệm, giải mã gene phục vụ chống dịch và nghiên cứu không trật nhịp. Lần lượt các biến chủng của SARS-Cov-2 như Alpha, Delta hay Omicron được giải mã, lộ diện.
Giai đoạn này, nhiều nghiên cứu giữa 2 đơn vị OUCRU và Bệnh viện Bệnh nhiệt đới đã đóng góp những bằng chứng khoa học quan trọng cho Việt Nam và thế giới trong cuộc chiến chống lại đại dịch Covid-19...
“Tham vọng” vì cộng đồng
TS-BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó Giám đốc Sở Y tế TPHCM, cho biết, GS-TS Lê Văn Tấn cùng các cộng sự tại OUCRU đã cố vấn để HCDC thành lập ngân hàng huyết thanh vào năm 2023. Được trang bị cơ sở vật chất hiện đại, ngân hàng huyết thanh của thành phố đảm bảo khả năng lưu trữ lượng mẫu lớn từ 400.00-450.000 mẫu huyết thanh. Năm 2024, khi một số ca sởi tái xuất ở TPHCM, kết quả phân tích ngân hàng huyết thanh cho thấy, tình trạng miễn dịch cộng đồng đối với sởi chỉ còn 86% (trong khi phải đạt trên 95% để bảo vệ không bùng phát dịch).
TS-BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu chia sẻ, kết quả này đã giúp ngành y tế tham mưu UBND TPHCM kế hoạch phòng chống dịch sởi, bao gồm cả chiến dịch tiêm vaccine cho trẻ nhỏ từ 1-10 tuổi sau. Khi đó, TPHCM là địa phương đầu tiên trên cả nước công bố dịch sởi.
"Các nghiên cứu của chúng tôi luôn bám sát tiêu chí: phù hợp với nhu cầu thực tế và giúp ích được cho cộng đồng. Bên cạnh một môi trường nghiên cứu khoa học bền vững, điều quan trọng là phải xây dựng khát khao làm nghiên cứu ở thế hệ trẻ", GS-TS Lê Văn Tấn
Điều thú vị trong nghiên cứu khoa học là luôn luôn hướng tới các thách thức mới - những “ngọn núi” - để chinh phục. GS-TS Lê Văn Tấn không ngoại lệ. Điều tra huyết thanh học là một mục tiêu lớn, hoặc cũng có thể xem là “tham vọng” vì cộng đồng.
Ông lý giải, từ lâu, nhiều quốc gia đã xây dựng ngân hàng huyết thanh và các chương trình điều tra dịch tễ huyết thanh học tương ứng. Một ngân hàng huyết thanh có tính đại diện cao cho toàn bộ người dân thành phố TPHCM sẽ cho phép khảo sát và đánh giá miễn dịch cộng đồng theo thời gian, hiệu quả của các biện pháp can thiệp như vaccine, dự đoán hoặc phát hiện sớm khả năng bùng phát dịch, khảo sát sự lưu hành thầm lặng của tác nhân gây bệnh.
“Đây là một trong số định hướng trọng điểm mà OUCRU muốn xây dựng cho tương lai. Việc được sát cánh cùng ngành y tế thành phố trong cuộc chiến phòng chống bệnh nhiễm trùng mới nổi, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng là trách nhiệm, nghĩa vụ thiêng liêng của nhóm nghiên cứu”, GS-TS Lê Văn Tấn nói.
Bằng nhiệt huyết này, GS-TS Lê Văn Tấn và đồng nghiệp đã và đang triển khai dự án xây dựng năng lực nghiên cứu bền vững ở khu vực Đông Nam Á bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Campuchia và Indonesia cũng như các quốc gia ở châu Phi có chương trình tài trợ quốc tế của Wellcome Trust, với sự hỗ trợ đến từ Đại học Oxford và Imperial (Anh), Singapore và Viện La Jolla (Mỹ).
Qua đó, giúp Việt Nam và các quốc gia trong khu vực chủ động ứng phó với bệnh truyền nhiễm mới nổi trong tương lai.
