Ít ai có thể ngờ rằng, từ mô hình nhà bùn cổ đại và đương thời của Ghana, đã trở thành mẫu mực cho mẫu nhà hiện đại mà thế giới đang trọng dụng, đó là “compound house”-tiếng Việt quen dùng là “nhà phức hợp”, cũng có thể gọi là khu nhà đa chức năng, nghĩa là một khu nhà, mà bên phần trong-fil-là căn hộ tư nhân, phần bên ngoài-abouten-là của sinh hoạt cộng đồng. Đơn vị đi đầu trong vận dụng cải biên này là Tập đoàn kiến trúc AKAN, không những lấy mẫu kiến trúc mà vật liệu xây dựng cũng dựa vào bùn gạch 63%, còn lại 37% mới dùng đến ciment cát đá.
Ghana là một nước Tây-Phi, nằm bên bờ biển vàng-gold coast-tuy thu nhập đầu người dân khá cao 2.600 USD nhưng đời sống thấp và dựa vào truyền thống du mục, nhà ở xây bằng bùn nhồi cỏ với cây cọ, mái lợp thanh tre hay tấm đay bố và thường xây theo mẫu phức hợp tập thể-compound house-Mẫu nhà bùn được AKAN chọn để xây các compound house choi khách hàng thời hiện đại, có cải biên phần trang trí. Như vách tường bùn đất được thể hiện có nút lồi, gọi là tường “tổ ong”-honeycomb-chân tường phần trong nhô ra để phân ranh giới với phần bên ngoài dành cho sinh hoạt cộng đồng.
Cả trong và ngoài đều xây theo hình vuông tứ giác cân, ngoài có hành lang rộng, bên vườn cây cảnh cùng với phòng tiếp khách, phòng giải trí, thư viện và cả phòng để biểu diễn trống truyền thống của văn hóa châu Phi. Nếu là nhà thời mới thì phòng chơi trống là để chơi nhạc jazz dù là nhà bùn hay compound house thì cũng theo tiêu chuẩn 4 trong 1, nghĩa là 1 khu nhà để cư trú, vừa để tiếp khách chung, vừa để có nơi đi dạo và vui chơi giải trí. Nhưng tất cả phải đạt tiêu chuẩn chống được bão lũ, chống nắng nóng bức hay mưa rào.
Tất cả cái khó cho Tập đoàn kiến trúc AKAN là khâu vật liệu xây dựng. Cũng ít ai ngờ rằng đại lý của Công ty Vinappro của Việt Nam là đơn vị cung ứng nhiều nhất về vỏ trấu, vụn gỗ để nhồi với bùn tạo ra tấm cemboar, nhưng khó nhất là phải tìm ra được khối lượng lớn loại cỏ đặc chủng có tên”Raffrica Grass”, rồi đến đào tạo thợ xây, xây nhà chỉ với đôi bàn tay như chính người nông dân Ghana đã xây chính cho ngôi nhà của mình. Một khu phức hợp-compound house vừa cổ vừa tân quả thật rất khó đạt tới, nhưng với nhà cửa, dường như con người ngày càng thích khó hơn dễ.
LÊ VĂN SÂM
