Trẻ em - đối tượng dễ bị tổn thương
Trong một đoạn video được người qua đường vô tình ghi lại, em đến nhà tang lễ trong bộ đồng phục học sinh của trường đang theo học. Suốt những ngày diễn ra tang lễ, hình ảnh em thất thần, đôi mắt mệt mỏi, nhất là khoảnh khắc gục đầu lên di ảnh mẹ, được rất nhiều người dùng điện thoại quay lại. Khoảnh khắc đau lòng đó được cộng đồng mạng chia sẻ và lan truyền với tốc độ chóng mặt. Phía dưới đoạn video, rất nhiều lời chia buồn, động viên gửi đến em, song cũng có không ít bình luận về hoàn cảnh gia đình, ngôi trường em đang theo học, thậm chí dự báo tương lai em sẽ phải đối mặt. Sự quan tâm quá mức của những người xa lạ không giúp một đứa trẻ cảm thấy dễ chịu hơn, trái lại ánh mắt ấy càng trở nên ngơ ngác, đáng thương. Khi mất mát qua đi, em sẽ đối mặt thế nào với việc hình ảnh của mình tràn ngập trên mạng xã hội (MXH)? Chàng trai ấy dù mạnh mẽ đến đâu cũng không tránh khỏi cảm giác bị tổn thương, vì nỗi đau của em trở thành tâm điểm bình luận của cư dân mạng.
Còn nhớ vào năm 2022, một phụ huynh từng trở thành tâm điểm chú ý của MXH khi livestream buổi làm việc giữa mình và đại diện một trường tư thục trên địa bàn TPHCM liên quan đến việc con gái bị bạn học hành hung nhưng không được nhà trường xử lý thỏa đáng. Vụ việc được các cơ quan truyền thông đồng loạt đăng tải, đoạn video ghi lại cảnh phụ huynh và nhà trường to tiếng với nhau được lan truyền nhanh chóng, nhận về vô số lời bình luận, chỉ trích của cộng đồng mạng. Người cho rằng nhà trường xử lý chưa thấu tình đạt lý, người lên án người mẹ “giận quá mất khôn” khiến con gái buộc phải chuyển trường. Trong khi người lớn mải mê giành phần đúng về mình thì tổn thương lớn nhất thuộc về những đứa trẻ. Chúng trở thành đề tài bàn tán sôi nổi của bạn học, của những người không quen biết.
Trong bối cảnh MXH đã và đang phủ sóng khắp nơi, chỉ cần hình ảnh hoặc tên, tuổi của bất kỳ ai bị đăng tải gắn với một vụ việc tai tiếng nào thì người đó lập tức sẽ trở nên “nổi tiếng”. Trên thực tế, nhiều người lớn phải khóa chức năng bình luận hoặc xóa luôn tài khoản MXH vì không chịu nổi áp lực từ những lời chỉ trích của dư luận. Đó là một trong những lý do nhiều nền tảng MXH hiện nay chỉ cho phép người dùng đăng ký tài khoản cá nhân ở giới hạn độ tuổi nhất định. Tuy nhiên, chốt chặn này không phát huy hiệu quả, bởi người sử dụng có rất nhiều cách “lách” như: khai giả năm sinh, mượn tên tuổi người khác đăng ký tài khoản MXH… Những đứa trẻ với kinh nghiệm sống ít ỏi, khả năng nhận thức còn non nớt sẽ không đủ sức chống chịu trước những lời bình luận ác ý, tạo nên những thương tổn âm ỉ về mặt tinh thần với hậu quả rất khó lường.
“Thành trì” bảo vệ vững chắc từ gia đình
Giáo dục một đứa trẻ từ lâu được xác định là trách nhiệm của ba bên: nhà trường - gia đình - xã hội. Trong đó, gia đình là mắt xích quan trọng nhất, bởi cha mẹ là người hiểu rõ tính cách con mình nhất. Có trẻ tính cách hướng ngoại, thích được tung hô, thể hiện bản thân trước mặt nhiều người; có trẻ lại hướng nội, cảm thấy không thoải mái, thậm chí lo lắng khi có nhiều ánh mắt hướng về mình. Khi các em chưa đủ sức tự bảo vệ bản thân, cha mẹ là người “gác cửa” gần gũi nhất, hiểu rõ việc gì tốt, việc gì không phù hợp với con mình. Đáng tiếc là hiện nay nhiều bậc cha mẹ vì “chạy” theo cái tôi và sĩ diện cá nhân mà sẵn sàng đăng tải hình ảnh, thành tích của con mình lên MXH để nhận về những lời tung hô, tán thưởng của cộng đồng mạng. Lâu dần, việc “khoe” con trở thành thói quen, khiến những đứa trẻ trở thành đề tài bàn luận sôi nổi của người lớn, với cả mục đích tích cực lẫn tiêu cực.
Pháp luật đã quy định rất rõ quyền được bảo vệ hình ảnh, thông tin cá nhân của trẻ em. Việc đăng tải hình ảnh, xâm phạm đời sống riêng tư của các em khi chưa được các em và gia đình cho phép là trái pháp luật. Thế nhưng, việc xâm phạm hình ảnh, đời tư của trẻ em vẫn đang diễn ra và chưa chịu sự xử phạt thích đáng để răn đe. Quan trọng hơn hết vẫn là ý thức trách nhiệm của người lớn khi tham gia vào MXH, không chia sẻ, không bàn luận về những hình ảnh liên quan đến trẻ em. Đó chính là cách thiết thực nhất để chung tay bảo vệ những mầm non tương lai của đất nước, đừng vì những niềm vui nhất thời mà hủy hoại tương lai của những đứa trẻ.
Điều 32 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định cá nhân (kể cả trẻ em) có quyền đối với hình ảnh của mình. Việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được người đó đồng ý. Ngoài ra, theo Điều 21 Luật Trẻ em 2016, trẻ em có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình. Cùng với đó, khoản 11, Điều 6 Luật Trẻ em 2016 quy định, việc công bố, tiết lộ thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân của trẻ em mà không được sự đồng ý của trẻ em từ đủ 7 tuổi trở lên và của cha, mẹ, người giám hộ các em là hành vi bị nghiêm cấm.
