Phát biểu tại Hội nghị Thành ủy TPHCM lần thứ 11 (Khóa X), Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân đi vào phân tích đặc thù, tiềm năng, thế mạnh về phát triển kinh tế - xã hội của TPHCM theo tinh thần Nghị quyết 16-NQ/TW ngày 10-8-2012 của Bộ Chính trị, trong đó có yêu cầu cấp bách nhất hiện nay là phải sớm ban hành cơ chế, chính sách đặc thù để TPHCM phát triển.
Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân phát biểu khai mạc Hội nghị. Ảnh: VIỆT DŨNG Làm ra càng nhiều, tỷ lệ để lại càng ít
Theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, từ đặc thù và lợi thế của TPHCM, nếu có cơ chế, chính sách đặc thù thì sẽ phát triển hơn, đóng góp cả nước nhiều hơn.
Đây là vấn đề rất thực tế, rất cụ thể và phải giải đáp cho được những câu hỏi lớn đặt ra từ thực tiễn phát triển TPHCM hơn 10 năm qua. Trong đó có đặc thù đô thị lớn nhất nước.
“Dân số TP sau giải phóng là 3,4 triệu, năm 2016 là 8,9 triệu người. Vậy đến năm 2020, 2030 dân số TPHCM sẽ là bao nhiêu? Tốc độ tăng dân số của TPHCM sẽ là hơn 10 triệu trong 1, 2 năm nữa. Cả nước hơn 93 triệu dân, chia cho 63 tỉnh thành thì bình quân mỗi tỉnh là 1,5 triệu dân; TPHCM hiện nay bằng 6 lần bình quân của cả nước. Đặc thù là có nhiều người dân đến làm việc, nhưng cũng phải lo cho nhiều người. Tỷ lệ dân số TPHCM hiện nay chiếm 9,1% dân số cả nước. Dân số ngày càng tăng nhưng đất thì không tăng, làm cho mật độ dân số rất cao. Bình quân cả nước là 280 người/km2, còn TPHCM là 4.000 người/km2, dự báo sẽ còn tăng mạnh trong những năm tới”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh.
Về cường độ kinh tế, theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, TPHCM gấp 34 lần cả nước. Với đường sá tăng không đáng kể như hiện nay, ùn tắc giao thông là không tránh khỏi. Dân số gấp 15 lần, kéo theo chất thải cũng gấp 15 lần, cấp nước gấp 20 lần…
Đặc thù thứ hai, đóng góp của TPHCM cho ngân sách là 21,6% (năm 1996 chiếm 16,7% cả nước). Cường độ kinh tế là thước đo GDP tạo ra trên 1km2. Chỉ số này của cả nước là 1km2 tạo ra 13,6 tỷ đồng. Còn TPHCM 1km2 tạo ra GDP là 463 tỷ đồng (gấp 34 lần).
Một đặc thù mang tính lợi thế lớn của TPHCM là nguồn lực lao động của TPHCM khá cao so với cả nước, với tỷ lệ 27% có trình độ đại học. Mặt khác, năng suất lao động của TPHCM cũng cao hơn cả nước, đã góp phần vào tăng trưởng kinh tế chung.
Hay lợi thế về số lượng doanh nghiệp (DN) của TPHCM hiện nay cũng cao nhất nước với hơn 160.000 DN đang đóng thuế thường xuyên (cả nước có 477.000 DN). Như vậy, dân số TPHCM chiếm 9,1%, số DN đóng góp ngân sách chiếm tới 33,6% cả nước. Dân TPHCM làm sản xuất và kinh doanh có tỷ lệ rất cao với 194 dân có 1 DN. “Vậy, tiềm năng phát triển DN của TPHCM đã hết chưa?” theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân là “Chưa”.
Phần đất đai dành cho nông nghiệp hiện nay của TPHCM chiếm 55%, nhưng chỉ tạo ra 0,8% GDP; công nghiệp, dịch vụ sử dụng 6,8% đất đai, tạo ra 99% GDP. Đây là tỷ lệ rất bất hợp lý. Nếu chúng ta ưu tiên đất cho công nghiệp, dịch vụ thì GDP TP sẽ tăng hơn nữa.
Thế nhưng thách thức lớn nhất cho TPHCM là nguồn lực tài chính để phát triển. Theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, năm 2003, thu ngân sách được phân cho TPHCM là 33%. Các năm sau liên tiếp giảm còn 29%, 26%, 23% và bây giờ còn 18%. Từ chỗ nộp về Trung ương 67%, bây giờ là 82%.
Như vậy, có một nghịch lý là làm ra càng nhiều thì tỷ lệ để lại càng ít, không đủ để tái sản xuất mở rộng và phát triển giao thông, làm trường học, bệnh viện cho dân… “Nếu tốc độ làm đường giao thông như TPHCM 10 năm qua, để đạt chuẩn quốc gia là 10 cây số/1km2 thì phải cần đến 160 năm nữa mới xong. Nếu muốn làm trong 25 năm thì phải đầu tư gấp 6 - 7 lần như vừa qua”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân đặt phép tính.
Nhiều thách thức để phát triển bền vững
Theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, nhằm tiếp tục thực hiện Nghị quyết 16 của Bộ Chính trị, TPHCM phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, trước hết là phát triển giao thông. Giao thông mà không xong sẽ kéo theo ách tắc toàn diện, từ kinh tế, di chuyển và lòng dân. Do vậy, phải tìm một cơ chế giải quyết vấn đề này một cách quyết liệt. Giao thông phải mở đường ra cho tất cả các lĩnh vực khác”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh.
Thách thức thứ hai, đó là sức hấp dẫn đầu tư nước ngoài đang trở thành nan giải. Cụ thể, năm 1997 cơ cấu vốn đầu tư nước ngoài đóng góp 38%, hiện còn 15%. Có nhiều lý do của tình trạng tụt dốc này, trong đó có đất đai, giao thông, hạ tầng… Đầu tư nước ngoài thấp, dẫn đến xuất khẩu cũng kém. 15 năm trước, TPHCM xuất khẩu chiếm 56% cả nước, bây giờ còn 18%.
Thách thức thứ ba là địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu. Đây là vấn đề mà 15 - 20 năm trước chúng ta nhìn chưa ra. TPHCM là cuối sông, gần cửa biển, đất bằng phẳng, thoát nước chậm.
Đất có cao độ dưới 2m chiếm đến 61% diện tích. Biến đổi khí hậu làm sụt đất, cộng thêm nước biển dâng thì giải pháp đặt ra là phải làm đê biển, đê sông. “Tiền đâu để xây đê biển, đê sông?”. “Dễ nhất là xin Trung ương, nhưng điều này là khó. Chỉ có đi vay. Vay thì chính chúng ta trả. TP phải đi vay và làm ra cho mình chứ không ai cho cả. Đây là thách thức vô cùng lớn mà 15 năm trước không xuất hiện”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân lý giải.
Thách thức thứ tư là tỷ lệ người nhiễm HIV mới chiếm 16% cả nước. TPHCM có nhiều cái nhất, kinh tế lớn nhất, ma túy cũng nhất do cơ chế xã hội. Tỷ lệ xét xử tòa án của TP chiếm 16,7% cả nước…
Thách thức thứ năm là tỷ lệ sinh quá ít. Bình quân cả nước 10 năm qua đạt trên 2%, nhưng TPHCM thì dưới trung bình và ngày càng đi xuống. TPHCM sẽ không là đầu tàu về phát triển bền vững về dân số. Nơi có mức sống cao nhất thì sinh ít nhất. “Tại sao người ta không sinh? Vì không có nhà, nhà ở chật quá nên không muốn có con. Thứ hai là thiếu trường học, y tế không đầy đủ, giao thông tắc nghẽn… Ngoài yếu tố tâm lý, còn có dịch vụ xã hội cho người có con không đảm bảo. Đây là bài học đối với nhiều nước phát triển trên thế giới”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nói.
