TPHCM bước vào giai đoạn phát triển mới

Kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (1975-2025) có ý nghĩa đặc biệt. Không chỉ là năm cuối cùng phấn đấu hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của kế hoạch 5 năm 2021-2025, mà quan trọng hơn là chuẩn bị những tiền đề cần thiết để đi vào “Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Đó là Việt Nam phải nỗ lực hết mình, nắm bắt xu hướng phát triển của thời đại, khẳng định vị thế của mình trong khu vực và thế giới, khẳng định vị thế và vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế. Đây cũng là thời điểm để TPHCM nhìn lại quá trình phát triển đã qua và hướng đến tương lai trong kỷ nguyên mới.

Nhiệm vụ TPHCM trong kỷ nguyên mới

Sau 50 năm xây dựng và phát triển, dù trải qua những bước thăng trầm, nhưng TPHCM đã được khẳng định vị trí, vai trò là động lực kinh tế của cả nước; hạt nhân của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và Vùng Đông Nam bộ. TPHCM đã có giai đoạn đóng góp đến hơn 20% GDP, 30% thu ngân sách, 25% giá trị sản xuất công nghiệp và thương mại, đi đầu trong thu hút đầu tư FDI.

Đặc biệt, điểm nổi trội của TPHCM được biết đến là truyền thống năng động sáng tạo, đóng góp nhiều mô hình kinh tế cho cả nước trong giai đoạn trước Đổi mới (năm 1986), và quá trình xây dựng hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường ở nước ta.

Tuy nhiên, trong hơn 10 năm qua, vị trí vai trò của TPHCM có dấu hiệu suy giảm, cả về tỷ trọng đóng góp vào nền kinh tế lẫn vào mô hình phát triển, hoàn thiện cơ chế quản lý. Nhằm thúc đẩy TPHCM phát triển nhanh và bền vững, Nghị quyết 31-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 30-12-2022 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TPHCM đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đã đặt ra yêu cầu “TPHCM phát triển ngang tầm các đô thị lớn trên thế giới, trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, dịch vụ của châu Á; là điểm đến hấp dẫn toàn cầu, người dân có chất lượng cuộc sống cao; là hạt nhân của Vùng TPHCM và vùng Đông Nam bộ, cực tăng trưởng của cả nước, nơi thu hút các định chế tài chính và tập đoàn kinh tế quốc tế”. Thực hiện được các mục tiêu trên, chính là nhiệm vụ của TPHCM trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thật vậy, xét về vị trí địa - kinh tế, hạ tầng kinh tế, tiềm lực khoa học - công nghệ, nguồn nhân lực, TPHCM cần tiếp tục đi đầu trong đổi mới quản lý kinh tế, xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, chuyển đổi kinh tế số, kinh tế xanh, mà TPHCM là nơi có điều kiện nhất để chuyển mình sang giai đoạn phát triển mới nhanh và bền vững hơn.

Giai đoạn 2026 - 2030, có ý nghĩa quyết định đối với sự nghiệp đưa nước ta thành nước công nghiệp, và phải là giai đoạn thể hiện cao nhất khát vọng vươn lên của cả dân tộc, sự đồng thuận và quyết tâm của cả hệ thống chính trị để đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và bền vững.

Vì vậy, TPHCM cần xác lập vị trí, vai trò trong 10 năm tới theo tinh thần Nghị quyết 31-NQ/TW của Bộ Chính trị, với các mục tiêu như tốc độ tăng trưởng kinh tế trên địa bàn phải được duy trì mức tăng trưởng cao hơn khoảng 1,2 - 1,5 lần mức bình quân của cả nước như đã đạt được trước đây. Tức tốc độ tăng GRDP cao hơn 1,2 lần, và giai đoạn 2031-2035 cao hơn 1,5 lần so với cả nước

Hoạt động kinh tế trên địa bàn TPHCM phải là nơi mang “tính thị trường” nhất so với cả nước. Mô hình kinh tế thị trường phải được hình thành rõ nét nhất ở đây, xét trên 3 khía cạnh tăng trưởng kinh tế bền vững; tiến bộ, công bằng xã hội, phúc lợi của người dân và môi trường.

TPHCM cần nâng cao vai trò cửa ngõ giao lưu kinh tế trong nước và giao thương quốc tế; trong đó việc xây dựng Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ và Trung tâm tài chính quốc tế là nhân tố đột phá.

Song song đó, TP phải là địa phương thực hiện thành công nhất mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh thể chế thuộc nhóm ASEAN-4, như mục tiêu Chính phủ đề ra. 3 nhân tố cơ bản nâng cao năng lực cạnh tranh - thể chế, nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng, phải là những đặc điểm vượt trội của TPHCM. Đồng thời, TP cần phải đi đầu trong chuyển đổi số và kinh tế xanh, giảm khí thải nhà kính hướng tới net-zero.

TPHCM đã từng là nơi “lập nghiệp” của doanh nhân cả nước, thì trong thời đại mới phải là nơi “khởi nghiệp” của khu vực.

Tập trung những công trình, dự án làm thay đổi TPHCM

Trong thời gian tới, về thể chế vẫn là ưu tiên số một nhằm triển khai có hiệu quả cao nhất trong thực tiễn; sơ kết 3 năm và tổng kết 5 năm Nghị quyết 98 của Quốc hội, hướng đến hoàn thiện mô hình chính quyền đô thị; xây dựng nền công vụ phục vụ và kiến tạo phát triển, gắn việc sơ kết Nghị quyết 98 với tổng kết Nghị quyết 131 về chính quyền đô thị.

Việc Quốc hội ban hành Nghị quyết 98/2023/QH15 về một số cơ chế chính sách đặc thù đối với TPHCM, có ý nghĩa rất quan trọng trong tình hình hiện nay. Tuy nhiên, đây mới chỉ là giai đoạn thí điểm về mô hình phân cấp, phân quyền một số lĩnh vực quản lý Nhà nước cho chính quyền địa phương và một số chính sách đặc thù (so với các chính sách chung hiện hành), nên cần tiếp tục nghiên cứu xây dựng mô hình chính quyền đô thị phù hợp với quy mô và vị trí vai trò của TP; gắn với việc tổ chức các đô thị trực thuộc TP trong quá trình đô thị hóa 5 huyện của TP hiện nay.

Giai đoạn tới, TPHCM cần tập trung những công trình, dự án sẽ làm thay đổi TP theo tầm nhìn của Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị. Cụ thể là hoàn thành hệ thống giao thông kết nối Vùng, các đường cao tốc và đường Vành đai 3, 4 (đang triển khai và sẽ triển khai trong năm 2024-2025); nối kết xong đường Vành đai 2; triển khai trục giao thông Bắc-Nam và đường ven sông Sài Gòn theo quy hoạch. Cần phải xây dựng xong hệ thống giao thông đường bộ cả đối nội và đối ngoại trước năm 2030.

Song song đó, TPHCM cần triển khai theo tiến độ hệ thống đường sắt đô thị, được cấp có thẩm quyền phê duyệt (theo Kết luận 49 của Bộ Chính trị), với mục tiêu hoàn thành khoảng 200km đường sắt đô thị vào năm 2035; triển khai đường sắt tốc độ cao TPHCM - Cần Thơ; nghiên cứu sớm phương án kết nối với Cần Giờ và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Đặc biệt, TPHCM xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế theo nội dung đã được trung ương phê duyệt, để từng bước khẳng định vị trí vai trò đối với khu vực và thế giới.

Một vấn đề quan trọng nữa là cần tập trung vào các dự án lớn tác động đến chuyển đổi mô hình tăng trưởng, với sự chủ đạo của kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và kinh tế số (thuộc 4 chương trình đột phá, trọng điểm của Đại hội XI); định hình trung tâm khởi nghiệp sáng tạo ở TP Thủ Đức và các trung tâm dữ liệu lớn (DC) phục vụ cho kinh tế số.

Tập trung tháo gỡ các vướng mắc trong hàng chục dự án bất động sản đang gây lãng phí nguồn lực, những dự án có sức lan tỏa lớn nhưng bị “treo” hàng chục năm qua.

Để thu hút dòng vốn đầu tư mới, TPHCM phải nhanh chóng tiến hành thực hiện việc chuyển đổi chức năng 5 khu công nghiệp - khu chế xuất trong số 17 khu, theo kết luận của Ban Thường vụ Thành ủy trong năm 2025 và các năm tiếp theo; đồng thời xây dựng chương trình tổng thể chuyển đổi công nghiệp TP cho cả giai đoạn 2026-2035.

Những năm tiếp theo, tiếp tục các dự án xử lý nhà ở trên và ven kênh rạch; định hình đặc trưng của đô thị sông nước. Đặt mục tiêu đến năm 2035 xử lý xong toàn bộ nhà ở trên và ven kênh rạch thuộc 16 quận, và chỉnh trang các khu dân cư ở các con hẻm sâu thiếu an toàn, thiếu không gian sống; tạo sự đột phá trong tiến độ phát triển nhà ở và cải tạo xây dựng lại các chung cư cũ.

Trên cơ sở quy hoạch tổng thể phát triển TP, chương trình nhà ở phải gắn với bố trí không gian kinh tế và dân cư để quy hoạch dân cư, vì hiện nay quy hoạch đang tự trói mình.

TPHCM cần xây dựng chương trình chỉnh trang đô thị ở từng quận, với mục tiêu đô thị văn minh, đô thị thông minh; môi trường xanh sạch; đầu tư khai thác không gian ngầm. Và cũng chú trọng vào các công trình mang tính điểm nhấn về văn hóa thể thao; trước hết là khu liên hợp thể thao quốc gia Rạch Chiếc và nhà hát giao hưởng Thủ Thiêm... để khắc phục sự phát triển mất cân đối giữa kinh tế và văn hóa và cải thiện chất lượng sống của người dân.

Mục tiêu đến năm 2030, TPHCM đạt GRDP/người khoảng 14.500 USD (theo Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị) đang là thách thức lớn. Điều này có nghĩa tốc độ tăng GRDP bình quân mỗi năm trong giai đoạn 2026-2030 phải đạt 2 con số (khoảng 10-11%/năm).

Tuy nhiên, bước vào năm mới - năm 2025, quyết tâm chính trị cao của Đảng và Chính phủ mang tính cách mạng trong việc tổ chức sắp xếp lại bộ máy hành chính các cấp, tháo gỡ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” về thể chế; xây dựng nền công vụ phục vụ phát triển, sẽ là cơ hội để TPHCM phát huy truyền thống năng động sáng tạo của người dân TP trong 50 năm xây dựng và phát triển đã qua, để huy động hiệu quả mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển.