Tại buổi lễ, các đại biểu đã ôn lại những đóng góp to lớn của danh nhân văn hóa Bùi Hữu Nghĩa. Thủ Khoa Bùi Hữu Nghĩa, hiệu Nghi Chi - là một nhà thơ lớn, nhà soạn tuồng nổi tiếng của miền Nam vào cuối thế kỷ XIX, sinh năm 1807 tại thôn Bình Thủy, tổng Vĩnh Định, châu Định Viễn, dinh Vĩnh Trấn (nay thuộc quận Bình Thủy, TP Cần Thơ) trong một gia đình ngư dân nghèo.
Năm 1835, ông đỗ thủ khoa trong kỳ thi Hương ở Trường Gia Định. Ông được triều đình nhà Nguyễn bổ làm Tri huyện Phước Chánh, phủ Phước Long, tỉnh Biên Hòa (nay là tỉnh Đồng Nai); rồi Tri huyện phủ Trà Vang (nay thuộc tỉnh Trà Vinh).
Năm 1848, vì bênh vực cho dân nghèo trong vụ án “Rạch Láng Thé”, ông bị quan lại, cường hào vu oan và bị triều đình kết tội chết. Vợ ông – bà Nguyễn Thị Tồn đã ra tận kinh đô Huế kêu oan cho chồng. Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa được tha chết nhưng bị đày ra trấn thủ biên giới Vĩnh Thông (Châu Đốc).
Năm 1858, thực dân Pháp xâm lược nước ta, ba tỉnh miền Đông Nam kỳ rồi đến ba tỉnh miền Tây Nam kỳ lần lượt rơi vào tay thực dân Pháp. Xót xa trước cảnh mất nước, nhà tan Cụ Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa cáo quan xin về quê (Bình Thủy) mở trường dạy học, làm thơ, hốt thuốc phục vụ người dân, rồi tham gia phong trào yêu nước chống thực dân Pháp. Ông mất ngày 21 tháng Giêng năm Nhâm Thân (1872), thọ 65 tuổi.
Cuộc đời của cụ Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa là tấm gương sáng về sự công minh, chính trực, hết lòng vì dân, vì nước. Ông là một nhà nho, một quan thanh liêm, chính trực, một nhà yêu nước; là một nhà thơ nổi tiếng trong nền văn học Việt Nam nửa cuối thế kỷ 19 - một trong những danh nhân văn hóa của đất Cần Thơ được nhân dân tin yêu, trọng phục và được tôn vinh là một trong bốn “Rồng Vàng” của đất Nam bộ. Tên tuổi ông tỏa sáng về tinh thần đấu tranh chống xâm lược, chống áp bức, bất công; nghĩa khí và những cống hiến to lớn cho nền văn học nước nhà là niềm tự hào không chỉ của người dân Cần Thơ mà là cả vùng Nam bộ.
Ghi nhận công lao to lớn đó, ngày 25-1-1994 mộ Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa đã được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc gia.
Để tưởng nhớ công đức và tri ân cuộc đời, sự nghiệp của Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa, tiếp tục giáo dục cho thế hệ trẻ tấm gương sáng về tài năng và đức độ, danh nhân văn hóa của vùng đất Cần Thơ, UBND TP Cần Thơ đã quyết định mở rộng, tôn tạo Di tích lịch sử Mộ thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa thành Khu tưởng niệm Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa trên diện tích rộng 10.000m2.
Đến nay, Khu tưởng niệm Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa không chỉ là di tích văn hóa - lịch sử cấp quốc gia nổi tiếng mà còn là một trong những địa điểm du lịch Cần Thơ thu hút nhiều du khách đến tham quan. Lễ giỗ đã trở thành nét văn hóa tâm linh từ nhiều năm nay trên quê hương Bình Thuỷ, thể hiện lòng tri ân, tưởng nhớ danh nhân văn hóa Bùi Hữu Nghĩa.
