Báo cáo do Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH-CN và Cục Thông tin KH-CN quốc gia (đều thuộc Bộ KH-CN) phối hợp phát hành. Báo cáo được công bố tại Ngày hội Khởi nghiệp sáng tạo quốc gia 2024 (Techffest 2024) diễn ra ở Hải Phòng từ 26 đến 28-11.
Techfest 2024 có chủ đề “Chung tay phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam”, do Bộ KH-CN và UBND TP Hải Phòng phối hợp tổ chức. Báo cáo tổng quan hệ sinh thái KNST Việt Nam sẽ được Bộ KH-CN phát hành hàng năm. Ngoài việc cung cấp thông tin và phân tích, báo cáo sẽ so sánh và đánh giá với một số hệ sinh thái trong khu vực và thế giới. Qua đó, đưa ra một số đề xuất, khuyến nghị để tiếp tục phát triển trong giai đoạn tiếp theo.
Báo cáo cho biết, qua gần 10 năm hình thành và phát triển, hệ sinh thái KNST của Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu, có sự phát triển mạnh. Tuy nhiên, hệ sinh thái vẫn còn ở giai đoạn ban đầu của sự phát triển. Thông tin, dữ liệu vẫn còn rời rạc, phân tán, thiếu thống nhất, đồng bộ. Do đó, giảm hiệu quả hỗ trợ trong công tác quản lý, vận hành cũng như xây dựng hệ sinh thái quốc gia.
Theo báo cáo, KNST tại Việt Nam đã trải qua ba giai đoạn phát triển. Giai đoạn 2013-2016 chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể về cả số lượng và chất lượng, với 1.800 doanh nghiệp, 21 cơ sở ươm tạo và 7 tổ chức thúc đẩy kinh doanh. Đây là giai đoạn nhiều quỹ đầu tư nhận thấy tiềm năng lớn và thể hiện mong muốn đầu tư vào hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam.
Giai đoạn từ 2017-2020 là thời điểm toàn cầu hóa. Thời điểm đó, Chính phủ đã đẩy mạnh phát triển hệ sinh thái KNST bằng cách cung cấp hỗ trợ tài chính, thông qua chương trình thúc đẩy kinh doanh, cung cấp vốn rủi ro cho các doanh nghiệp mới thành lập. Giai đoạn này đã xuất hiện các chương trình hỗ trợ tập trung vào từng giai đoạn phát triển khác nhau của các doanh nghiệp khởi nghiệp. Trong giai đoạn này, các doanh nghiệp đã biết cách thu hút và tận dụng nguồn lực tài chính từ các nhà đầu tư trong nước và ngoài nước.
Năm 2019, Việt Nam vươn lên vị trí thứ 3 trong số các quốc gia ASEAN về tốc độ tăng trưởng của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, chỉ sau Indonesia và Singapore. Tỷ lệ lượng vốn đầu tư mạo hiểm trong tổng vốn đầu tư cho doanh nghiệp sáng tạo tại khu vực cũng đã tăng từ 5% (2018) lên 17%.
Giai đoạn từ 2021 đến nay là thời điểm gặp nhiều khó khăn và có bước chững lại. Tuy nhiên, hệ sinh thái đã phục hồi và đang tiến triển một cách ấn tượng. Cụ thể, năm 2021, Việt Nam đã ghi nhận mức đầu tư mạo hiểm kỷ lục với tổng số tiền đầu tư đạt 1,4 tỷ USD. Trong 9 tháng đầu năm, có 38 thương vụ đầu tư rót vốn vào các startup khởi nghiệp của Việt Nam, với tổng mức đầu tư khoảng 372 triệu USD. Mặc dù số vốn đầu tư vào Việt Nam trong 9 tháng có giảm hơn so với năm 2023 (khoảng hơn 520 triệu USD) nhưng dự báo đến hết năm có thể mức vốn đầu tư vào khởi nghiệp Việt Nam sẽ đạt được tương đương năm 2023.
Hiện nay, Việt Nam có khoảng 3.800 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, tập trung chủ yếu tại các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng, Hải Phòng. Ở các tỉnh, thành phố khu vực miền Trung, số lượng doanh nghiệp có sự chênh lệch không đáng kể. Trong đó, 11 doanh nghiệp khởi nghiệp được định giá trên 100 triệu USD; 2 trong số đó đạt trạng thái kỳ lân với định giá trên 1 tỷ USD, gồm Momo và Sky Mavis. Tuy nhiên, kể từ năm 2021 đến nay, Việt Nam chưa có thêm kỳ lân mới. Một số doanh nghiệp sáng tạo được đánh giá là “soonicorn” (cận kỳ lân) đang gặp khó khăn trong hoạt động và mở rộng quy mô.
Theo báo cáo, phần lớn các doanh nghiệp KNST Việt Nam ở giai đoạn đầu của vòng đời phát triển với giá trị doanh nghiệp tương đối thấp. Ngoại trừ một số doanh nghiệp đã khẳng định tên tuổi hoặc nhận được vốn đầu tư từ vài trăm nghìn đến vài chục triệu USD, đa phần các startup Việt vẫn đang trong giai đoạn ươm mầm, với định giá doanh nghiệp dưới 1 triệu USD.
Trong phát biểu khai mạc sự kiện Techfest 2024, ngày 27-11, Bộ trưởng Bộ KH-CN Huỳnh Thành Đạt cho biết, trong 10 năm qua, hệ sinh thái KNST của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy sự xuất hiện của các doanh nghiệp tiên phong ứng dụng công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới, sẵn sàng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Năm 2024, Chỉ số hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu của Việt Nam đã tăng hai bậc từ vị trí thứ 58 lên 56 (đứng thứ 5 tại khu vực Đông Nam Á và thứ 12 tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương). Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam liên tục được cải thiện qua các năm; năm 2024 tăng 4 bậc so với năm 2022, xếp thứ 44/133 quốc gia, nền kinh tế. Nhờ hệ sinh thái KNST phát triển mạnh mẽ, Việt Nam đang nổi lên là một trong những nền kinh tế năng động mới nổi và là trung tâm phát triển cho các doanh nghiệp KNST ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
“Nhìn về phía trước, chúng ta cần tiếp tục duy trì động lực phát triển và không ngừng ĐMST. Bộ KH-CN sẽ cùng các bộ, ngành, địa phương tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục cải thiện khung pháp lý, thiết kế các cơ chế hỗ trợ phù hợp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp KNST có thể vận hành hiệu quả trong môi trường kinh doanh toàn cầu. Chúng tôi cũng sẽ thúc đẩy hợp tác quốc tế để đa dạng hóa các nguồn lực, hỗ trợ các doanh nghiệp KNST tiếp cận, hấp thụ những công nghệ mới, công nghệ tiên tiến trên thế giới, cùng sự hỗ trợ từ các tập đoàn trong và ngoài nước, các tập đoàn đa quốc gia, các quỹ đầu tư toàn cầu”, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho biết.
