Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (NAFIQAD) thuộc Bộ NN-PTNT vừa có công văn gửi các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cá bộ Siluriformes (chủ yếu cá tra, ba sa) vào Hoa Kỳ chủ động liên hệ với nhà nhập khẩu của Hoa Kỳ để tuân thủ quy định mới của nước này.
Cụ thể, văn bản này được gửi đi sau khi NAFIQAD nhận được công thư của Cơ quan Thanh tra và An toàn thực phẩm Hoa Kỳ (FSIS) thông qua Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam. Thông báo nêu rõ, Hoa Kỳ sẽ áp dụng chính thức quy định về nhập khẩu tại Chương trình thanh tra bắt buộc đối với cá và sản phẩm cá bộ Siluriformes từ ngày 2-8-2017, thay vì 1-9-2017 như lộ trình đã thông báo trước đó. Dù đã có sự chuẩn bị, nhưng thông tin trên khiến các doanh nghiệp xuất khẩu và các nhà quản lý không khỏi băn khoăn.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP), Hoa Kỳ là thị trường lớn của ngành cá tra xuất khẩu, tuy nhiên các tiêu chuẩn kỹ thuật mang tính phòng vệ quá mức, vượt quá yêu cầu kiểm soát an toàn thực phẩm. Kèm theo đó là thuế chống bán phá giá cá tra còn cao nên trong thời gian gần đây, xuất khẩu cá tra sang thị trường này liên tục gặp khó khăn. Trong 4 tháng đầu năm 2017, xuất khẩu cá tra sang thị trường này đạt 90,2 triệu USD, giảm 21,7% so với cùng kỳ năm ngoái.
Trên thực tế chỉ còn vài doanh nghiệp bám trụ xuất khẩu ở thị trường này. Xuất khẩu cá tra hiện cũng gặp khó tại thị trường EU, dừng ở mức tăng trưởng âm, do nhu cầu tiêu thụ chưa hồi phục cùng với áp lực từ truyền thông bôi nhọ tại một số nước.
Đối với mặt hàng tôm, 4 tháng đầu năm 2017, Việt Nam xuất khẩu vào Hoa Kỳ đạt 14.150 tấn với trị giá 155,6 triệu USD, giảm 23,5% về lượng và 23,4% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Còn số liệu thống kê 6 tháng, VASEP chưa thông tin nhưng cho biết mức độ sụt giảm ở thị trường này là khá lớn.
Hiện Việt Nam, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia và Ecuador là các nguồn cung cấp tôm chính cho thị trường Hoa Kỳ trong những tháng đầu năm nay và hầu hết các nước đều bị Hoa Kỳ áp thuế chống bán phá giá. Thế nhưng, do mức thuế chống bán phá giá Hoa Kỳ áp cho tôm Việt Nam cao nên sức cạnh tranh tôm của Việt Nam ở thị trường Hoa Kỳ kém hơn.
Ngoại trừ Công ty Thủy sản Minh Phú thoát khỏi cuộc điều tra và được hưởng thuế suất 0% trong lần công bố cuối cùng của kỳ xem xét hành chính lần thứ 10 - POR10 (lần công bố số bộ trước đó của kỳ POR10 Minh Phú chịu mức thuế là 2,86%), thì mức thuế tự nguyện của 31 doanh nghiệp xuất khẩu tôm khác vào Mỹ trong đợt công bố cuối cùng của kỳ POR10 (được công bố hồi tháng 9-2016) là 4,78%, tăng gần 5 lần so với kỳ POR9 (0,91%). Với giá tôm nguyên liệu trong nước cao hơn so với các nước đối thủ cùng xuất khẩu vào Hoa Kỳ, cộng thêm cả thuế chống bán phá giá, thì doanh nghiệp Việt Nam khó cạnh tranh để vào được thị trường Hoa Kỳ.
Theo các chuyên gia, trước tình hình này, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam, nhất là các ngành hàng như cá tra, tôm, cần thay đổi cách tiếp cận và chiến lược xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ, EU. Trước mắt, cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn mà họ đặt ra, nâng cao các chuẩn mực sản phẩm; cơ quan kiểm định của Việt Nam phải được công nhận theo chuẩn quốc tế. Việt Nam cần đảm bảo an toàn thực phẩm sau cảnh báo của EU, hạn chế dư lượng kháng sinh… bởi đây là 2 thị trường lớn, quan trọng đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam, nhất là khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) sẽ có hiệu lực vào thời gian tới.
Bên cạnh đó, ngành công thương, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần đa dạng hóa, tiếp cận với các thị trường tiềm năng như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản… để ngăn đà giảm xuất khẩu thủy sản. Giải pháp căn cơ là phải quyết liệt tái cơ cấu các ngành chế biến sản xuất, chăn nuôi và đảm bảo chất lượng sản phẩm, nâng cao chất lượng nguyên liệu chế biến, cải thiện giá bán sản phẩm, có như vậy ngành thủy sản mới phát triển bền vững.
