Tại phiên thảo luận của Quốc hội chiều 22-11 xung quanh việc khoản 1 điều 15 dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân sửa đổi quy định “Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ trong vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự”, nhiều đại biểu bày tỏ băn khoăn…
ĐB Nguyễn Thị Yến Nhi (Bến Tre) cho biết, qua tổ chức lấy ý kiến góp ý ở địa phương thì thấy còn 2 loại ý kiến.
 |
ĐB Nguyễn Thị Yến Nhi (Bến Tre) |
Loại ý kiến thứ nhất bày tỏ lo ngại việc giao cho người dân, đương sự tự thu thập và cung cấp chứng cứ như vậy sẽ rất khó thực hiện, bởi hiện nay ngay cả tòa án thu thập chứng cứ còn gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều cơ quan, đơn vị chậm trễ trong việc cung cấp tài liệu hoặc cung cấp không đầy đủ, thậm chí không cung cấp mặc dù đã có văn bản yêu cầu của tòa án.
Nếu giao cả cho người dân trách nhiệm này thì sẽ còn gặp khó khăn hơn, từ đó, dẫn đến chậm trễ cho việc giải quyết, không đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Trong điều kiện trình độ dân trí, sự am hiểu pháp luật của người dân như hiện nay thì nên giữ như quy định Luật Tổ chức Toà án nhân dân 2014.
Loại ý kiến thứ hai cho rằng, cần khẳng định việc thu thập và cung cấp chứng cứ trong vụ án dân sự là trách nhiệm của các bên tham gia tố tụng, không phải trách nhiệm của tòa án. Tòa án của nhiều quốc gia trên thế giới đều thực hiện như vậy. Trước đây, trách nhiệm thu thập, cung cấp chứng cứ là của người tham gia vụ kiện, nhưng đến Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014 lại quy định giao về cho Tòa án. Từ khi thực hiện nhiệm vụ này, cán bộ tòa án gặp rất nhiều khó khăn trong việc đi xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ phục vụ cho việc giải quyết các vụ án, có trường hợp những người có liên quan chống đối, không cho thu thập chứng cứ, gây nguy hiểm cho sự an toàn của cán bộ…
Hơn nữa, nhiệm vụ của Tòa án là xét xử, còn trách nhiệm này là của đương sự, muốn bảo vệ quyền lợi của mình, muốn thắng kiện thì phải có trách nhiệm cung cấp chứng cứ để chứng minh.
ĐB Nguyễn Thị Yến Nhi khẳng định, đây là một nội dung rất quan trọng trong lần sửa đổi này và đề nghị Tòa án Nhân dân tối cao báo cáo đánh giá tác động, giải trình làm rõ thêm để ĐBQH và người dân an tâm.
 |
ĐB, Luật sư Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) lưu ý, rất nhiều người dân không có điều kiện tranh tụng một cách đầy đủ và khoán cho họ thu thập chứng cứ sẽ rất thiệt thòi cho người yếu thế |
Bày tỏ quan điểm rất rõ ràng về vấn đề này, ĐB, Luật sư Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) cho rằng, cần thiết quy định Tòa án thực hiện thu thập chứng cứ nhằm đảm bảo sự khách quan của vụ án, để ra phán quyết công bằng cho tất cả các bên. ĐB Trương Trọng Nghĩa phân tích, Việt Nam theo hệ dân luật, trong hệ dân luật, Tòa và thẩm phán chủ trì trong việc đánh giá xem xét và cần thiết thì thu thập chứng cứ.
“Tên gọi tòa án nhân dân có ở Việt Nam, trong khi ở nhiều nước không có; điều kiện của Việt Nam có sự chênh lệch về khoảng cách giàu nghèo, khoảng cách về dân trí, về văn hóa giữa thành thị và nông thôn. Do đó rất nhiều người dân không có điều kiện tranh tụng một cách đầy đủ và do những khoảng cách ấy, nếu khoán cho các bên sẽ rất thiệt thòi cho những người yếu thế”, ông Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, ĐB Nguyễn Thanh Sang, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân TPHCM nhận định: “Tòa án là cơ quan quyền lực mà thu thập chứng cứ còn khó khăn, huống hồ giao cho người dân. Hiện chúng ta chưa có cơ chế để người dân tự thu thập chứng cứ”.
Bên cạnh đó, ĐB Nguyễn Thanh Sang lưu ý, theo quy định, Tòa án đã thu thập chứng cứ từ Pháp lệnh giải quyết các thủ tục dân sự từ năm 1989, đến Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 và Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 đến nay, đây là quy định rất nhân văn và đã đi vào thực tiễn 3-5 năm nay.
Có quan điểm dung hoà hơn, ĐB Trần Thị Thu Hằng (Đắk Nông) đề nghị thay thế cụm từ “Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ” bằng cụm từ “Tòa án hỗ trợ đương sự thu thập chứng cứ theo quy định”. Theo ĐB, hầu hết các vụ việc đều do tòa án “hỗ trợ” các đương sự thu thập chứng cứ.
“Sửa đổi như thế không thay đổi bản chất so với các quy định của Luật Tố tụng hành chính và Bộ luật Tố tụng dân sự”, nữ ĐB nhận định và đề nghị hướng dẫn cụ thể và có chế tài mạnh hơn đối với các cơ quan, tổ chức đang lưu giữ tài liệu, chứng cứ mà các đương sự yêu cầu sao chụp nhưng từ chối cung cấp.
“Tòa án chủ trì việc thu thập chứng cứ hoàn toàn không mâu thuẫn với các bên tự thu thập chứng cứ nhưng mỗi bên đều trưng ra những chứng cứ có lợi cho mình và giấu đi những chứng cứ bất lợi cho mình. Đến tòa án là tìm đến “ông Bao Công” để ra phán quyết công bằng cho các bên. Sửa luật là để thuận lợi hơn cho người dân, để bảo vệ quyền lợi của người dân tốt hơn hay để thuận lợi hơn cho tòa án? Nếu để thuận lợi hơn cho người dân thì không nên bỏ thẩm quyền thu thập chứng cứ của tòa án”, bà Trần Thị Thu Hằng lập luận.
