Phát huy những đóng góp của nghệ nhân
Dự thảo nghị định xét tặng danh hiệu NNND, NNƯT có một số quy định sửa đổi, bổ sung như quy định chi tiết về thành phần, cơ cấu hội đồng các cấp theo hướng giảm bớt đại diện các cơ quan hành chính; tăng thành phần các nhà chuyên môn, chuyên gia, chuyên ngành đạt 2/3 trong tổng số thành viên hội đồng để đảm bảo chất lượng của công tác xét tặng danh hiệu và chất lượng hoạt động của hội đồng… Ngoài ra, Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL Trịnh Thị Thủy cho biết: “Việc quy định tỷ lệ phiếu đồng ý của các thành viên hội đồng phải đạt từ 80% tổng số thành viên có mặt tại cuộc họp là yếu tố cần thiết để khẳng định và tôn vinh được giá trị của danh hiệu, đồng thời phù hợp với thực tiễn…”.
Là một trong những địa phương hội tụ nhiều di sản văn hóa phi vật thể và nhiều nghệ nhân tâm huyết, Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL Bắc Ninh Nguyễn Văn Đáp cho rằng, việc bỏ quy định trong một kỳ xét tặng NNND, NNƯT, thành viên Hội đồng cấp tỉnh không đồng thời là thành viên Hội đồng chuyên ngành cấp bộ, Hội đồng cấp Nhà nước là hợp lý, bởi hơn ai hết, những thành viên tại các địa phương là người sát thực tiễn nhất, trong khi đó, một số lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể rất thiếu chuyên gia. Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Lạng Sơn Phan Văn Hòa đề xuất, cần có quy định phân tách cá nhân nắm giữ các loại hình di sản có tham gia và không tham gia các hội nghề nghiệp nhằm đảm bảo tính thống nhất, không gây khó khăn trong quá trình thẩm định ở các cấp tiếp theo. Đồng thời, đề xuất bổ sung quy định về tước danh hiệu nếu nghệ nhân sau khi được trao tặng danh hiệu có hành vi vi phạm pháp luật.
Liên quan tới việc xét tặng danh hiệu NNND, NNƯT, theo TS Phạm Cao Quý (Cục Di sản Văn hóa) quá trình xét tặng cần chặt chẽ, khách quan và quan trọng nhất là phải phát huy những đóng góp, sức ảnh hưởng của nghệ nhân được trao tặng danh hiệu, để họ đóng góp tri thức, trí tuệ và nguồn lực cho văn hóa cộng đồng, cũng như cho quá trình phát triển đất nước.
Bối rối trong quy đổi huy chương
Liên quan tới việc quy đổi huy chương, giải thưởng trong xét tặng, theo dự thảo Nghị định quy định về xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT, ngoài những quy định chung, dự kiến còn có thêm một số quy định về tiêu chí xét tặng. Cụ thể, đối với danh hiệu NSND, nghệ sĩ cần có ít nhất 2 giải vàng quốc gia, trong đó 1 giải vàng cá nhân; hoặc có ít nhất 3 giải vàng quốc gia nếu không có giải vàng cá nhân; đặc biệt là có thể quy đổi giải vàng trong nước với giải vàng quốc tế. Tuy nhiên, tiêu chí này đã bị nhiều đại diện của các hội văn học nghệ thuật yêu cầu cần cân nhắc kỹ. NSND Trung Hiếu, Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội, nhận định, tiêu chí quy đổi trên chưa hợp lý và rõ ràng do giải thưởng nước ngoài “có 5-7 loại”, không thể đánh đồng tất cả giải thưởng nước ngoài như nhau, có nhiều giải thưởng nước ngoài chất lượng rất kém.
Cũng theo NSND Trung Hiếu, diễn viên được cộng dồn điểm từ các giải thưởng của vở diễn là không hợp lý. “Đóng vai chính trong một tác phẩm mà nghệ sĩ không đoạt giải thì anh là diễn viên như thế nào? Đã là nghệ sĩ biểu diễn thì phải có giải thưởng cá nhân. Nếu ở vai trò chỉ đạo nghệ thuật như đạo diễn, họa sĩ, nhạc sĩ không có giải cá nhân thì có thể cộng dồn, nhưng nghệ sĩ vốn có giải cá nhân, thì phải tính những giải cá nhân”, NSND Trung Hiếu nói. Lãnh đạo Nhà hát Kịch Hà Nội cũng cho rằng, cần phải khắt khe hơn trong việc xét tặng để danh hiệu không bị “rẻ rúng”, bớt “thiêng”…
Cùng chung nhận định này, bà Nguyễn Thị Thu Hà, Phó cục trưởng Cục Điện ảnh, cho rằng, NSND là danh hiệu cao nhất dành cho nghệ sĩ, bởi thế đừng nên cộng trừ huy chương vàng mà phải bắt buộc có ít nhất 2 huy chương vàng cá nhân cấp quốc gia. “Càng khó thì uy tín của danh hiệu càng cao”, bà Nguyễn Thị Thu Hà nhấn mạnh.
