Đây là kết quả hợp tác, trao đổi thông tin nhiều năm và là sự nỗ lực của Việt Nam cũng như các quốc gia liên quan, đặc biệt là Hoa Kỳ, trên tinh thần tuân thủ các điều ước quốc tế - trong đó có Công ước của UNESCO năm 1970 về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa.
Cụ thể, tháng 8-2023, Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh thông tin tới Bộ VHTT-DL về việc Bộ Tư pháp, Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp Cảnh sát Đô thành London (Vương quốc Anh), đã tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga, có nguồn gốc Việt Nam từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp và đề xuất khả năng trao trả cổ vật này về Việt Nam.
Ngay sau đó, Bộ VHTT-DL đã chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiên cứu, đối sánh tư liệu xác định tượng đồng Nữ thần Durga và đề xuất phương án tiếp nhận, hồi hương pho tượng này.
Tháng 1-2024, Bộ VHTT-DL đã cử đoàn công tác sang Vương quốc Anh để đánh giá thực trạng, chuẩn bị thủ tục bàn giao và giám sát, thống nhất phương án vận chuyển tượng đồng Nữ thần Durga về Việt Nam.
Ngày 21-2-2024, tượng được vận chuyển từ Vương quốc Anh về đến sân bay Nội Bài. Sau hành trình hồi hương dài, tượng về đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia, hoàn thiện các thủ tục bàn giao và sắp xếp trong kho an toàn.
Ngày 24-6-2024, bảo tàng thành lập hội đồng thẩm định, mời các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực lịch sử, khảo cổ, văn hóa, nghệ thuật và cổ vật để xem xét, đánh giá hiện trạng, xác định tính chất, niên đại, nguồn gốc và giá trị của tượng, đồng thời, lấy mẫu phân tích thành phần hợp kim.
Theo thẩm định, tượng Nữ thần Durga có 4 tay, cao 191cm (trong đó, tượng cao 157cm, nặng 101kg), niên đại vào thế kỷ VII với hiện trạng còn tương đối nguyên vẹn. Tượng có nguồn gốc Việt Nam, thuộc phong cách nghệ thuật văn hóa Champa.
Tuy nhiên, thông tin về nguồn gốc xuất xứ, địa điểm cụ thể phát hiện tượng Nữ thần Durga như đã nêu trong hồ sơ cần được tiếp tục nghiên cứu thêm.
Theo lãnh đạo Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, đây là pho tượng đồng lớn nhất, đại diện tiêu biểu, đặc sắc của nghệ thuật văn hóa Champa được phát hiện cho đến nay, là cổ vật thuộc loại quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa cũng như mỹ thuật Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử.
Với những giá trị đặc biệt, quý hiếm, tượng đồng Nữ thần Durga đang được bảo tàng lưu giữ trong kho đảm bảo an ninh, an toàn cũng như điều kiện, tiêu chuẩn, môi trường bảo quản đặc biệt.
Sau khi công bố, tượng đồng Nữ thần Durga sẽ được hoàn thiện hồ sơ pháp lý, bảo quản và tiếp tục nghiên cứu để trưng bày, giới thiệu tới công chúng trong và ngoài nước trong thời gian tới.
