Gắn kết Toán học Việt - Pháp
Giải thưởng Tremplin (bệ phóng hợp tác song phương trong nghiên cứu với các nước ASEAN) vừa được Viện Hàn lâm Khoa học Pháp tổ chức trao tặng lần đầu vào ngày 17-10 tại Đại lễ đường của viện khoa học này ở thủ đô Paris (Pháp) nhằm vinh danh, ghi nhận và tạo điều kiện thúc đẩy phát triển các dự án hợp tác song phương trong nghiên cứu khoa học giữa Pháp và các nước ASEAN.
Trong đó, đề tài “Mô tả hình học trong đại số giao hoán” là kết quả hợp tác của TS Trần Quang Hóa (Phó Trưởng khoa Toán, Trường Đại học Sư phạm Huế) cùng GS Marc Chardin, chuyên gia Viện Toán học Jussieu Paris Rive Gauche, Trung tâm Nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp đã vượt qua hàng ngàn nhà khoa học để nhận giải thưởng danh giá này. Đề tài đề cập đến các nghiên cứu về Toán học lý thuyết nhưng có ứng dụng cụ thể. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là “ánh xạ hữu tỉ” dùng để mô hình hóa các vật thể như ô tô, máy bay hay ứng dụng trong công nghệ in 3D.
“Đề tài nghiên cứu sự phức tạp của thuật toán để mô phỏng các vật thể lên máy tính bằng những “ánh xạ hữu tỉ”. Đặc biệt, dù đề tài nghiên cứu là lý thuyết nhưng hoàn toàn có thể ứng dụng vào thực tế như mô hình hóa in 3D các vật thể (ví dụ ngoại hình ô tô, máy bay...). Qua đó, giúp các kỹ sư có thể áp dụng, đưa ra các mẫu thiết kế mới để giảm chi phí sản xuất, giá thành”, TS Trần Quang Hóa chia sẻ.
 |
TS Trần Quang Hóa được Trường ĐH Sư phạm Huế vinh danh ngay sau khi nhận giải thưởng Tremplin |
Theo TS Trần Quang Hóa, giải thưởng Tremplin lần này đã mở ra nhiều điều kiện để bản thân và đồng nghiệp theo đuổi đam mê nghiên cứu những con số. Sau khi nhận giải thưởng, cả nhóm sẽ dùng tiền thưởng 22.000EUR để phát triển dự án hợp tác, trao đổi giữa các chuyên gia Pháp như GS Marc Chardin (ĐH Sorbonne), GS Laurent Busé (ĐH Nice) với các đồng nghiệp ở Hà Nội và Huế. Trước mắt, các giáo sư toán học ở Pháp sẽ sang Huế giảng bài cho sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh và cán bộ khoa Toán. Một số đồng nghiệp ở Hà Nội và Huế cũng sẽ qua Pháp cộng tác và thực hiện các dự án.
“Đây là một cơ hội tuyệt vời để học tập, tích lũy kinh nghiệm nghiên cứu và nâng cao năng lực chuyên môn; đồng thời, khẳng định sự hợp tác nghiên cứu hiệu quả trong lĩnh vực toán học của Pháp và Việt Nam nói chung, của giảng viên khoa Toán Trường ĐH Sư phạm Huế nói riêng”, TS Trần Quang Hóa nhấn mạnh.
Đi xa để trở về
Sau khi nhận giải thưởng Tremplin, từ Pháp trở về, TS Trần Quang Hóa đã được Trường ĐH Sư phạm Huế tổ chức vinh danh. PGS-TS Nguyễn Thành Nhân, Phó Hiệu trưởng Phụ trách Trường ĐH Sư phạm Huế, xúc động chia sẻ: “Đó là đi thật xa để trở về. Ai cũng biết rằng điều kiện vật chất, không gian học thuật, chế độ đãi ngộ... ở những trạm dừng chân trên hành trình khoa học hấp dẫn biết bao. Vậy nên, sự trở về của TS Trần Quang Hóa là sự lựa chọn có hình bóng của gia đình, quê hương, đất nước”.
Sinh ra trong một gia đình nghèo khó, đông con, ở vùng quê cát trắng xã Phong Chương, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế nên cậu bé Hóa rất giàu nghị lực. Đôi chân Hóa có thể bỏng rát vì mảnh đất khô cằn những ngày hè khi theo anh đi phụ thợ hồ, nhưng trái tim lại sục sôi ngọn lửa đam mê.
TS Trần Quang Hóa tâm sự: “Bố mẹ có bảy người con, đứa nào cũng ham học nhưng phần lớn chỉ học hết lớp 9 rồi nghỉ, đi làm thuê vì không có tiền. Riêng Hóa với em gái út được bố mẹ, anh chị cưng chiều cho học đại học nhưng cũng mấy lần suýt “đứt gánh” vì cả nhà quanh năm trông chờ vào mấy sào ruộng. Năm nào mưa lũ đến sớm thì mất trắng vì lúa non ngập úng, nảy mộng. Đã nghèo càng nghèo thêm. Trong khi, bố là lao động chính lại bị cụt mất một tay sau tai nạn lao động, phải thuốc men thường xuyên”.
Từng đoạt nhiều giải thưởng học sinh giỏi cấp tỉnh, ước mơ trở thành bác sĩ nhưng Hóa đành chọn sư phạm Toán, bởi học ngành này không tốn tiền học phí, đỡ cho gia đình. Khi tốt nghiệp, với thành tích học tập nổi trội, anh được Trường ĐH Sư phạm Huế giữ lại làm giảng viên và nghiên cứu khoa học.
Đến năm 2014, anh nhận được học bổng sang Pháp làm nghiên cứu sinh và được GS Marc Chardin trực tiếp hướng dẫn với đề tài về mô tả hình học trong đại số giao hoán nói trên. Nhưng phải 10 tháng sau khi được giao đề tài này, Hóa mới có những kết quả nghiên cứu đầu tiên, khi bài toán giáo sư hướng dẫn giao cho đã thu được một số kết quả.
“Khi làm ra kết quả bước đầu, được giáo sư khen ngợi, đó là trái ngọt lần đầu tiên tôi được nếm, thật sung sướng và hạnh phúc vô bờ bến”, TS Trần Quang Hóa nhớ lại. Sau khi bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Đại học Paris VI (Đại học Sorbonne), TS Trần Quang Hóa trở về Huế và tiếp tục cùng GS Marc Chardin nghiên cứu đề tài “Mô tả hình học trong đại số giao hoán”. Đầu năm 2023, đề tài đã được Viện Hàn lâm Khoa học Pháp vinh danh chọn trao giải thưởng Tremplin.
PGS-TS Nguyễn Thành Nhân tâm đắc: “TS Trần Quang Hóa đã bước ra khỏi một vùng địa lý này để hòa nhập vào một vùng văn hóa khác. Ở đó, anh đã khởi tạo những cơ hội cho riêng mình, bứt phá bằng căn tính của Huế, của Sư phạm Huế, của Việt Nam. Câu chuyện thoát nghèo, tìm kiếm cơ hội, tỏa sáng đam mê của anh bắt đầu từ đây, trở lại đây. Đó là cảm hứng của đam mê, tận hiến, hồi quy cội nguồn sẽ lan tỏa rộng khắp đến người học, đồng nghiệp, cộng đồng Trường ĐH Sư phạm Huế”.
GS Marc Chardin, chuyên gia Viện Toán học Jussieu Paris Rive Gauche, Trung tâm Nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp, cho rằng, đề tài “Mô tả hình học trong đại số giao hoán” nhận được Giải thưởng Tremplin là cơ hội thúc đẩy hơn nữa hợp tác giữa các nhà khoa học Pháp với các đồng nghiệp Việt Nam. Đặc biệt với nhóm nghiên cứu ở Huế, nơi có không ít các công trình nghiên cứu, nhưng lại ít cơ hội hợp tác quốc tế hơn so với các đồng nghiệp gạo cội ở Hà Nội hay TPHCM.
