Báo cáo do các nhà nghiên cứu của Viện Tài nguyên thế giới (WRI) và Đại học Maryland (Mỹ) vừa công bố cho thấy, mặc dù cuộc chiến chống nạn phá rừng Amazon đã đạt được những tiến bộ đáng khích lệ, nhưng hệ thống rừng nguyên sinh trên toàn cầu vẫn đang trong trạng thái đáng báo động. Trong năm 2023, khoảng 3,7 triệu ha rừng nhiệt đới nguyên sinh đã mất, gần bằng diện tích của Bhutan.
Các nhà nghiên cứu tập trung vào các khu rừng nhiệt đới vì tính dễ bị tổn thương đặc biệt của hệ sinh thái này trước nạn phá rừng và khả năng lưu trữ CO2, đồng thời xem xét các nguyên nhân tàn phá khác nhau như: trồng trọt, khai thác gỗ và hỏa hoạn. Ngoài việc hấp thụ một lượng lớn CO2, rừng nhiệt đới còn bảo vệ đất, cũng như là “ngôi nhà” của phần lớn các loài thực vật và động vật trên thế giới, đồng thời lọc không khí và nước. Hiện tình trạng rừng bị phá và suy thoái là nguyên nhân gây ra khoảng 10% lượng khí thải CO2 toàn cầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Theo Tổ chức Tình trạng rừng thế giới (SOFO) có trụ sở tại Rome (Italy), ước tính khoảng 289 triệu ha rừng sẽ bị tàn phá trong giai đoạn 2016-2050 riêng ở vùng nhiệt đới, kéo theo đó là phát thải 169 tỷ tấn CO2.
Năm ngoái, Brazil ghi nhận tỷ lệ mất rừng nguyên sinh giảm 36% so với năm 2022. Mức giảm đáng kể này rõ nhất ở rừng Amazon, vốn được ví là “lá phổi xanh” của Trái đất khi cung cấp khoảng 20% lượng khí oxy và hấp thu 26.000 tấn vật chất gây ô nhiễm không khí mỗi năm. Con số trên được ghi nhận trong năm đầu tiên Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva lên nắm quyền, với cam kết bảo vệ rừng Amazon và khôi phục các biện pháp bảo vệ rừng. Trong khi đó, tại Colombia, tỷ lệ mất rừng nguyên sinh đã giảm khoảng 50% trong một năm.
Tuy nhiên, những tiến bộ này phần nào đã bị lu mờ vì tình trạng mất rừng ở những nơi khác. Tại Bolivia, diện tích mất rừng cao kỷ lục trong năm thứ ba liên tiếp, một phần do việc chuyển đổi sử dụng đất sang trồng đậu nành. Hoạt động nông nghiệp cũng là nguyên nhân chính đẩy nhanh tốc độ mất rừng tại Nicaragua. CHDC Congo, nơi có lưu vực Congo khổng lồ vốn hấp thụ nhiều CO2 hơn lượng thải ra, đã mất hơn 500.000ha rừng nguyên sinh trong năm thứ hai liên tiếp. Bên cạnh đó, cháy rừng cũng gây ra thiệt hại lớn, làm giảm độ che phủ của cây, đặc biệt là ở Canada, nơi đã trải qua những vụ cháy rừng kỷ lục.
Chuyên gia Mikaela Weisse, Giám đốc Cơ quan Theo dõi rừng toàn cầu của WRI, cho biết, trong khi tình trạng phá rừng ở Brazil và Colombia đã giảm đáng kể, diện tích rừng nhiệt đới bị mất ở những nơi khác lại gia tăng. Đây là năm thứ hai dữ liệu hàng năm đầy đủ về tình trạng mất rừng được công bố, kể từ Hội nghị thượng đỉnh lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), khi hơn 140 quốc gia nhất trí ngăn chặn và đẩy lùi nạn phá rừng vào năm 2030. Tuy nhiên, diện tích rừng bị mất đã cao hơn gần 2 triệu ha rừng so với mức cần giảm để đạt được mục tiêu này.
