Thực hư đồng tiền ảo

SGGP 01/08/2017 08:30

Hiện nay trên thế giới đã có khoảng 700 loại tiền ảo phổ thông có giá trị gần 80 tỷ USD, trong đó đồng bitcoin đã chiếm hơn 50%.

Nhân viên kỹ thuật làm việc tại một cơ sở chuyên cung cấp dịch vụ khai thác tiền ảo đám mây dựa trên phần cứng

Đã có nhiều quốc gia giao dịch bằng đồng tiền bitcoin với cấp độ pháp lý khác nhau, khiến giới nghiên cứu, hoạch định chính sách và dư luận đặc biệt quan tâm. Dù các đồng tiền ảo thâm nhập nhiều khía cạnh của đời sống thật, nhưng trên một thị trường tiền tệ ảo không được kiểm soát cũng ẩn chứa nhiều rủi ro.

Bí ẩn bao trùm

Năm 2007, một người (cũng có thể là một nhóm người) giấu mặt với biệt hiệu Satoshi Nakamoto, đề xuất ý tưởng xây dựng hệ thống giao dịch tiền tệ trên Internet có tính mở và phân tán, nhằm làm cho việc gửi và nhận tiền điện tử trên toàn cầu trở nên dễ dàng như gửi và nhận thư điện tử, được thực hiện trong thời gian gần bằng không, với chi phí gần bằng không. Đơn vị tiền tệ được đặt tên là bitcoin. Tính mở thể hiện ở chỗ, ai cũng có thể dùng máy tính của mình để tham gia vào hạ tầng kỹ thuật của hệ thống giao dịch bitcoin (nếu máy tính đủ mạnh để thực hiện những giải thuật mật mã của hệ thống).

Nakamoto đã làm việc với những người trong nhóm mã nguồn mở, nhưng không bao giờ để lộ bất cứ điều gì về lai lịch, vì vậy cho đến nay người ta không thể biết chắc chắn liệu đó có phải là một người Nhật hay không. Những lập trình viên trụ cột của dự án nguồn mở bitcoin hiện nay đều không biết Nakamoto là ai. Nakamoto đã xuất bản một bài viết về giao thức thanh toán ngang hàng trong tháng 11-2008. Sau đó Nakamoto phát hành phiên bản đầu tiên của phần mềm khách hàng bitcoin trong năm 2009 với giá khởi điểm được ấn định trên sàn giao dịch ở mức 1 USD ăn 1.309,03 bitcoin (hoặc 1 bitcoin = 0,00076 USD).

Bitcoin có cách hoạt động khác hẳn so với các loại tiền tệ điển hình: Sự cung ứng bitcoin là tự động, hạn chế, được phân chia theo lịch trình định sẵn dựa trên các thuật toán. Bitcoin được cấp tới các máy tính đào bitcoin để trả công cho việc xác minh giao dịch bitcoin và ghi chúng vào cuốn sổ cái được phân tán trong mạng ngang hàng. Mỗi bitcoin có thể được chia nhỏ tới 100 triệu đơn vị nhỏ hơn gọi là satoshi. Phí giao dịch có thể áp dụng cho giao dịch mới, tùy thuộc vào nguồn tài nguyên của mạng. Ngoài phí giao dịch, các thợ đào bitcoin còn được trả công cho việc mã hóa các khối nhật ký giao dịch. Cứ mỗi 10 phút, một khối mới được tạo ra kèm theo một lượng bitcoin được cấp phát. Số bitcoin được cấp cho mỗi khối phụ thuộc vào thời gian hoạt động của mạng lưới. Vào tháng 7-2016, 12,5 bitcoin được cấp phát cho mỗi khối mới. Tốc độ lạm phát sẽ giảm một nửa còn 6,25 bitcoin vào tháng 7-2020 và tiếp tục giảm một nửa sau mỗi chu kỳ 4 năm cho tới khi có tổng cộng 21 triệu bitcoin được phát hành vào năm 2140. Ngoài việc đào, người dùng có thể có bitcoin bằng cách trao đổi lấy bitcoin khi bán tiền tệ, hàng hóa hoặc dịch vụ khác.

Thâm nhập đời thực

Bitcoin được coi là loại tiền mã hóa điển hình nhất, ra đời đầu tiên và được sử dụng rộng rãi nhất trong thương mại điện tử. Các doanh nghiệp có xu hướng muốn thanh toán bằng bitcoin để giảm thiểu chi phí. Đến tháng 5-2017, lượng tiền cơ sở của bitcoin được định giá hơn 48 tỷ USD và là loại tiền mã hóa có giá trị thị trường lớn nhất hiện nay.

Cũng như các đồng tiền khác, bitcoin có các chức năng trao đổi hàng hóa, ký gửi, bảo quản và cất trữ… Tuy nhiên, bitcoin được tạo ra thông qua giải các thuật toán phức tạp, có thể chia nhỏ ở mức không giới hạn; được vận hành trong mạng máy tính, được xác nhận kết quả từ tất cả mạng máy tính với số lượng giới hạn, khiến bitcoin có tính khan hiếm gần giống như vàng và đá quý. Bitcoin có ưu điểm ở tính linh hoạt trong cất giữ và vận chuyển, với độ bảo mật cao, không bị làm giả, lưu chuyển nhanh với chi phí siêu thấp; điều đặc biệt là chính phủ các nước chỉ có thể quản lý chứ không thể can thiệp vào đồng tiền này

Với hiệu ứng mạng lưới, càng nhiều người sử dụng thì bitcoin càng có giá trị cho tất cả những ai dùng nó, những người đến sau có thêm sự khích lệ sử dụng công nghệ này. Việc ngày càng có nhiều người, tổ chức kinh tế, nhiều quốc gia chấp nhận giao dịch bằng bitcoin, khiến giá trị của nó ngày thêm gia tăng. Tuy nhiên, mức tăng trưởng mạnh cho thấy tiềm năng của đồng tiền ảo này nhưng cũng hé lộ tính bất ổn. Theo đó, một tài sản có thể tăng giá trị gấp vài trăm lần chỉ trong thời gian ngắn, thì tài sản ấy cũng có thể mất ngần ấy giá trị trong tương lai. Bởi vì, những ai sẵn sàng cất giấu tài sản ở kênh Bitcoin thì họ cũng sẵn sàng mất một phần giá trị để lượng tiền này được nặc danh trong giao dịch. Theo giới chuyên gia, bitcoin đã chiếm được niềm tin của người sử dụng, sự tin cậy lẫn nhau trong một môi trường Internet đã được xác lập. Giải pháp mà bitcoin đưa ra cho người tiêu dùng là công nghệ Blockchain, họ có thể chuyển giao một phần tài sản điện tử tới một người dùng khác, sự chuyển giao này được bảo đảm an toàn và bảo mật, mọi người trong mạng lưới đều biết rằng giao dịch đó đã diễn ra, nhưng không ai có thể thách thức tính hợp lệ của giao dịch đó.

Trong những năm đầu tiên, hầu như không ai chú ý đến đồng tiền ảo bitcoin nhưng dần dần người ta đã nhận ra tầm quan trọng và sự độc đáo của nó. Ngày 22-5-2010, Laszlo Hanyecz là người đầu tiên dùng 10.000 bitcoin để mua chiếc bánh pizza trị giá 25 USD. Từ năm 2012, bitcoin thực sự lên cơn sốt, khi một số doanh nghiệp nổi tiếng ở các nước chấp thuận đồng tiền ảo này là phương tiện thanh toán. Năm 2013, giá bitcoin càng tăng mạnh khi một số nước chính thức công nhận đồng tiền này. Theo Bloomberg, chỉ trong vòng một tháng, số doanh nghiệp trên CoinMap, một trang web cho biết danh sách những công ty chấp nhận thanh toán bằng bitcoin, đã tăng lên hơn 2.000. Hiện trên thế giới đã có nhiều máy ATM cho phép khách hàng đổi nhanh loại tiền này thành tiền mặt, cho thấy vị thế toàn cầu của đồng bitcoin. Câu lạc bộ du hành thám hiểm hàng không dành cho các tỷ phú - Virgin Galactic - cũng đã chấp nhận đồng bitcoin. Ở thị trấn Vicco, bang Kentucky, Mỹ còn có trường hợp cảnh sát trưởng xin được trả lương bằng bitcoin và đã được chấp thuận.

Ngoài ra, bitcoin cũng hấp dẫn nhà đầu tư với tiềm năng tạo ra phương thức thanh toán có chi phí thấp và an toàn hơn so với thẻ tín dụng. Bitcoin khiến giới đầu tư bắt đầu tin tưởng sẽ đến lúc được người tiêu dùng bình thường sử dụng rộng rãi. Theo phân tích của các nhà bán lẻ, thực tế họ phải trả từ 2%-3% phí cho mỗi giao dịch nếu khách hàng sử dụng thẻ tín dụng, trong khi đó, hệ thống thanh toán bitcoin có chi phí siêu thấp, điều này không chỉ có lợi đối với các chủ cửa hàng mà còn kích thích người tiêu dùng mua sắm, sử dụng dịch vụ nhiều hơn. Nhiều chuyên gia dự đoán, các nhà bán lẻ sẽ khuyến khích khách hàng sử dụng tiền ảo bitcoin thông qua chính sách giảm giá hoặc quà tặng hấp dẫn.

Đãi cát tìm vàng

Trong thực tế, hệ thống bitcoin hiện tại vẫn ở giai đoạn thử nghiệm, vẫn còn là một trong các giải pháp để thực hiện ý tưởng của Nakamoto. Những quyết định cụ thể của Nakamoto về kỹ thuật hạ tầng cũng không hẳn là lựa chọn duy nhất đúng đắn cho một hệ thống giao dịch tiền tệ mở và phân tán.

Nakamoto bí ẩn đã quyết định không ghi nhận danh tính người tham gia giao dịch trong hệ thống bitcoin. Mỗi giao dịch được ghi nhận vĩnh viễn trong hệ thống bitcoin, hành trình trao đổi bitcoin lưu vết rõ ràng nhưng những người tham gia giao dịch hoàn toàn vô danh. Hệ thống bitcoin cho phép chủ nhân của những máy tính thực hiện giao dịch có khả năng được thưởng bitcoin. Lượng bitcoin được thưởng có liên quan đến khối lượng công việc mà máy tính đã thực hiện nhưng không cố định. Lượng bitcoin được thưởng không lấy từ bất kỳ ai, được sản sinh ngẫu nhiên từ hệ thống bitcoin. Do vậy, chủ nhân của những máy tính tham gia vào hệ thống bitcoin toàn cầu được ví như những người đãi cát tìm vàng.

Mike Hearn, một trong những thành viên chủ chốt của cộng đồng lập trình viên tự nguyện phát triển phần mềm hệ thống cho bitcoin, đã quyết định từ bỏ thế giới vàng. Từng tin tưởng vào tương lai của bitcoin, Hearn đã rời khỏi công việc ở Google, làm việc toàn thời gian cho hệ thống bitcoin. Đầu năm 2016, Hearn từ bỏ cuộc chơi bitcoin: “Tôi đã trải qua 5 năm làm lập trình viên bitcoin. Phần mềm do tôi viết đã có hàng triệu người dùng, trong đó có hàng trăm lập trình viên. Những buổi thuyết trình của tôi đã gây cảm hứng cho việc thành lập nhiều công ty trong lĩnh vực bitcoin. Ngay từ đầu, tôi đã nhiều lần lặp lại rằng bitcoin là một cuộc thử nghiệm và như mọi cuộc thử nghiệm, nó có thể thất bại. Do vậy, bạn đừng đầu tư vào bitcoin nếu bạn không sẵn sàng chấp nhận thua lỗ”.

Mốc thời gian phát triển của bitcoin

Ngày 22-10-2010, lần đầu tiên bitcoin được sử dụng để mua hàng hóa.
Năm 2011, giá trị của đồng bitcoin tăng từ 0,30 USD lên 32 USD.
Năm 2013, một số dịch vụ lớn như OKCupid, Baidu, Reddit, Humble Bundle, Foodler và Gyft bắt đầu sử dụng, tại Canada đã có máy ATM mua bán bitcoin đầu tiên trên thế giới.
Tháng 7-2013, Thái Lan ban hành lệnh cấm bitcoin.
Tháng 1-2014, Dịch vụ bảo hiểm đầu tiên sử dụng bitcoin được ra mắt, ngay sau đó Overstock tuyên bố họ là nhà phát hành bán lẻ đầu tiên chấp nhận thanh toán bằng bitcoin tại Mỹ. Một tháng sau, Chính phủ Anh đưa ra dự thảo về việc sẽ tính thuế với giao dịch bitcoin.
Tháng 3-2016, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, đứng đầu là Ngoại trưởng John Kerry, đã dẫn một đoàn đại biểu tới các nước ASEAN để thảo luận về công nghệ Blockchain.
Tháng 4-2016, sàn giao dịch Bitcoin Bitstamp đã được cấp phép cho giao dịch như một tổ chức thanh toán trên toàn lãnh thổ châu Âu.
Tháng 8-2016, sàn Bitcoin Bitfinex tại Hong Kong bị hacker tấn công.
Tháng 2-2017, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc kiểm tra 9 sàn giao dịch bitcoin tại nước này.
Tháng 3-2017, bitcoin lần đầu vượt giá 1 ounce vàng (1.242 USD).
Ngày 1-4-2017, Nhật Bản công nhận bitcoin là một phương thức thanh toán chính thức. Sau đó 1 tháng Australia đã bãi bỏ việc thu thuế đối với bitcoin.

VIỆT ANH (tổng hợp)