Thực hiện Đề án 89: Tính toán kỹ để đạt hiệu quả cao

Chính sách hỗ trợ rõ ràng 

Theo Dự thảo, kinh phí cho Đề án 89 gồm nguồn ngân sách nhà nước để thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ kinh phí cho người học theo đúng đối tượng được cử đi đào tạo trong khuôn khổ chỉ tiêu đào tạo được Bộ GD-ĐT giao; các nguồn tài trợ, hỗ trợ, huy động hợp pháp từ tổ chức, cá nhân… Cụ thể, đối với học phí thanh toán theo hợp đồng ký kết giữa Bộ GD-ĐT với cơ sở đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài, hoặc theo mức do cơ sở đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài thông báo trong giấy báo tiếp nhận học viên, hỗ trợ tối đa không quá 25.000USD/người/năm hoặc tương đương với đồng tiền của nước sở tại cho một năm học. Trường hợp mức học phí cao hơn mức 25.000USD/người/năm thì mức chênh lệch học phí cao hơn do người học tự chi trả… 

Đối với đào tạo trong nước, người học tiến sĩ thực hiện thanh toán theo mức quy định của cơ sở đào tạo, tối đa không vượt quá khung học phí quy định tại Nghị định số 81/2021/NĐ-CP ngày 27-8-2021 của Chính phủ. Cùng với đó là các mức hỗ trợ kinh phí: hỗ trợ học tập, nghiên cứu cho người học với nhóm ngành y dược là 20 triệu đồng/người/năm; nhóm ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ, nông, lâm, thủy sản, thể dục thể thao, nghệ thuật là 18 triệu đồng/người/năm; nhóm ngành khoa học xã hội, kinh tế, luật, khách sạn, du lịch và nhóm ngành khác là 13 triệu đồng/người/năm. Đối với hỗ trợ kinh phí để người học đăng bài báo khoa học quốc tế, tham dự hội nghị, hội thảo quốc tế và đi thực tập ngắn hạn ở nước ngoài, ngân sách nhà nước hỗ trợ 100% phí công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí khoa học và công nghệ uy tín quốc tế thuộc danh mục Web of Science theo mức thông báo của tạp chí khoa học và công nghệ quốc tế với tư cách là tác giả chính hoặc tác giả liên hệ.

Ngoài nguồn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, các cơ sở đào tạo có thể huy động thêm từ nguồn đóng góp, hợp pháp khác để hỗ trợ kinh phí học tập, nghiên cứu cho người học theo quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị. 

Phải đạt mục tiêu lẫn hiệu quả  

Hiện nhiều trường đã có công văn đề xuất Bộ GD-ĐT để tham gia Đề án 89 nhằm nâng cao trình độ, năng lực cho đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý, cán bộ nghiên cứu khoa học. PGS-TS Huỳnh Thanh Hùng, Phó Hiệu trưởng phụ trách Trường ĐH Nông Lâm TPHCM, cho biết, sau khi Bộ GD-ĐT có văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện Đề án 89, trường đã có công văn và đề xuất với Bộ GD-ĐT để thực hiện. Trường có 12 ngành đào tạo tiến sĩ nhưng Bộ GD-ĐT duyệt 2 ngành là Lâm nghiệp và Nông học, mỗi năm 20 chỉ tiêu. 

“Có thể nói, Đề án 89 là “cú hích” của Nhà nước nhằm nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên cho các cơ sở giáo dục ĐH công lập để nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học. Điểm đáng nói là Dự thảo của Bộ Tài chính cũng là động lực để nhiều người có thể an tâm theo học thạc sĩ, tiến sĩ trong nước. Những đề án trước đây phần kinh phí với người học trong nước hầu như không có, hoặc rất ít so với mức hiện nay mà Bộ Tài chính công bố”, PGS-TS Huỳnh Thanh Hùng nhấn mạnh. 

Dù rất hồ hởi với Đề án 89 nhưng PGS-TS Huỳnh Thanh Hùng vẫn băn khoăn là các đề án trước đó (Đề án 322 và Đề án 911), trường cử nhiều cán bộ đi học và khi đi có cam kết, nhưng hầu hết “một đi không trở về”, hoặc rất ít người về, hoặc tìm cách xin gia hạn thêm để làm nghiên cứu sau tiến sĩ. Trong khi đó, đại diện nhiều trường ĐH công lập có đề xuất tham gia Đề án 89 cho biết, quy định “cơ sở cử giảng viên đi đào tạo có trách nhiệm thu hồi học bổng và chi phí đào tạo đã cấp khi người được cử đi đào tạo vi phạm quy định” là “nút thắt” rất khó gỡ của những đề án trước đây. Những trường hợp về nước làm việc chưa đủ thời gian (5 năm) mà tự ý bỏ việc hoặc chuyển việc thì bị buộc bồi hoàn học phí đã cấp, còn những trường hợp ở lại nước ngoài luôn thì không thể xử lý. Cũng có trường hợp học xong về trường làm, nhưng do cơ chế lương quá thấp nên họ luôn có ý muốn bỏ trường để sang các trường ĐH tư, trường ĐH công lập tự chủ có mức lương, thu nhập cao hơn. Vì vậy họ sẵn sàng bồi hoàn kinh phí để… dứt áo ra đi. 

Do đó, theo các chuyên gia, để thực hiện Đề án 89 đạt mục tiêu kép về số lượng cũng như chất lượng thì ngoài tháo gỡ các “nút thắt” từ các đề án trước đó, ở tầm vĩ mô, các chính sách về tiền lương cũng cần điều chỉnh cho phù hợp. Bên cạnh đó, cơ sở đào tạo phải thật sự năng động, đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất, có nhiều đề tài cấp bộ, cấp nhà nước… để cán bộ nghiên cứu có đất “dụng võ”.