Vấn đề đào tạo, sử dụng giáo viên trở nên “nóng” hơn bao giờ hết trong bối cảnh đòi hỏi phải tinh giản biên chế. Trong các hội thảo về giáo dục gần đây, nhiều ý kiến chuyên gia tranh luận về điều này, trong đó có cả những đề xuất táo bạo như nên bỏ biên chế giáo viên vĩnh viễn, thay vào đó là cơ chế hợp đồng lao động dài hạn.
Lương phải đủ sống
Trong lần lấy ý kiến về dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi lần này, cùng với nội dung xếp lương giáo viên cao nhất trong khối hành chính sự nghiệp thì một trong những đề xuất đáng chú ý của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội là đào tạo sư phạm theo nhu cầu, phân công công tác cho sinh viên sư phạm sau khi tốt nghiệp, thực hiện cơ chế tín dụng sư phạm (cho vay để học, không làm giáo viên sẽ phải trả lại tiền) thay vì chính sách miễn học phí cho sinh viên sư phạm hiện nay.
Với đề xuất này, nhiều chuyên gia đồng tình vì cho rằng như vậy sẽ hút người giỏi vào sư phạm. PGS-TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng nên ưu đãi cho đào tạo sư phạm, tức là ai muốn học thì sẽ được cung cấp tài chính sư phạm, được bố trí công việc. Còn theo PGS-TS Đặng Bá Lãm, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược khoa học giáo dục, cần thay đổi trong công tác đào tạo sư phạm; ví dụ ai giỏi nhạc, họa, thể thao... đều có thể trở thành giáo viên sau khi tham gia lớp chứng chỉ sư phạm, như thế là “chiêu hiền đãi sĩ” cho ngành đặc thù này.
Đáng chú ý, thầy Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường Marie Curie (Hà Nội), đề xuất ngành giáo dục phải cơ cấu lại hệ thống các trường công lập, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên, giảm biên chế thừa, cho nghỉ việc những người năng lực yếu kém... “Làm được việc này năng suất lao động sẽ tăng, lương nhà giáo sẽ tăng, cuộc sống nhà giáo sẽ ổn định bền vững. Không cần chính sách ưu đãi khiên cưỡng nào khác”, thầy Khang nói.
Trong khi đó, với việc dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi bỏ việc miễn học phí sinh viên sư phạm, thay bằng tín dụng sinh viên, thầy Khang cho rằng chỉ là giải pháp thay thế. Sinh viên sư phạm chỉ quan tâm học xong có việc làm không, lương có đủ sống không. Chỉ cần giải quyết 2 việc này, thí sinh sẽ đua nhau vào ngành sư phạm, họ sẽ tự xoay xở được để có tiền đi học. Đó cũng là quan điểm của GS-TS, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Mậu Bành, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Cựu giáo chức Việt Nam. Theo ông, nếu có tiền lương thích đáng thì có thể thu hút được người giỏi vào sư phạm, không cần tín dụng sư phạm.
Quyết liệt tinh giản giáo viên yếu kém
Theo thầy Nguyễn Xuân Khang, sự việc vừa qua với hơn 400 giáo viên ở huyện Thanh Oai (Hà Nội) bị cắt hợp đồng “vừa đau vừa đúng”. Thầy phân tích, chủ trương của huyện Thanh Oai về chấm dứt hợp đồng lao động đối với những trường hợp trước đây UBND huyện đã ký hợp đồng tại các trường công lập thuộc huyện để chuyển về các trường do hiệu trưởng xem xét, ký hợp đồng theo thẩm quyền là đúng, nhưng xã hội thấy đau.
Cũng theo chuyên gia giáo dục nói trên, nên bỏ biên chế vĩnh viễn với cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên công lập, thay bằng chế độ hợp đồng dài hạn để khích lệ sự sáng tạo, vươn lên. “Cái khó nhất hiện nay là giải quyết hậu quả của hàng chục năm trước để lại: biên chế công chức, viên chức quá lớn, người làm được việc thì ít, người yếu kém thì nhiều, tâm lý bám vào Nhà nước đang còn nặng nề. Nhưng khó đến mấy cũng phải làm bằng được. Cần có những điều luật để làm căn cứ giải quyết vấn đề này. Trên cơ sở đó, Chính phủ xây dựng lộ trình triển khai thực hiện trong 5 - 10 năm tới”, thầy Khang đề xuất.
Theo ghi nhận, việc sắp xếp, tinh giản giáo viên nhận được sự đồng tình của nhiều giáo viên. “Làm không được thì cho nghỉ. Yếu kém thì phải chịu mức lương thấp, còn giáo viên giỏi phải được hưởng chế độ thỏa đáng. Như vậy giáo dục mới phát triển. Lâu nay giáo dục đang bị tình trạng nhiều người không đủ năng lực nhưng lên làm quản lý, khư khư giữ ghế, dù không đáp ứng được công việc nhưng không bị đào thải”, cô giáo Hồ Ngọc Hương (Nghệ An) nêu quan điểm. Nhiều ý kiến cũng cho rằng, biên chế làm cho con người ta thụ động, mất động lực phấn đấu. Thực tế, nhiều giáo viên dạy hợp đồng rất giỏi, năng suất lao động cao, nhưng vì lý do nào đó mà không được vào biên chế. Ngược lại, có nhiều trường hợp sau khi được vào biên chế thì không còn động lực phấn đấu, và đó là điều vô cùng tai hại cho ngành giáo dục.
| GS-TS Tạ Ngọc Tấn, nguyên Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, cho rằng do biên chế giáo viên không được mở rộng, nhiều giáo viên chấp nhận dạy hợp đồng với mức lương bèo bọt để chờ cơ hội vào biên chế. “Tôi biết có trường hợp trình độ khá, nhưng dạy hợp đồng lương 900.000 đồng/tháng chỉ để chờ được vào biên chế”, thầy Tạ Ngọc Tấn nói. Dù vậy, ông cũng đồng ý lương giáo viên phải được ghi rõ trong Luật Giáo dục là xếp cao nhất khối hành chính sự nghiệp, phù hợp với chủ trương giáo dục là quốc sách hàng đầu. Giáo dục đừng chỉ nhìn vào việc tốn tiền nong, vấn đề là phải quản lý để tránh thất thoát, tiêu cực. |
