Thật - giả “tiên dược” đông trùng hạ thảo - Bài 1: Lạc vào ma trận

Theo thống kê của các nhà khoa học, hiện có hơn 500 loài Đông trùng hạ thảo, ngoài một số ít có nguồn gốc tự nhiên thì phần lớn là nuôi trồng, chiết xuất dưới nhiều hình thức khác nhau như: Đông trùng nguyên con, Đông trùng hạ viên, Đông trùng hạ thảo tinh chất… có xuất xứ từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ và Việt Nam nên giá cả cũng rất đa dạng. Chỉ cần lên Google gõ cụm từ “bán đông trùng hạ thảo”, ngay lập tức có hơn 8,6 triệu kết quả xuất hiện với vô vàn lời quảng cáo, rao bán loại “thần dược” này từ rất nhiều cơ sở khác nhau khiến người tiêu dùng không biết đâu mà lần.

 Bát nháo từ dạng tinh chất

Dạo một vòng trên các trang mạng xã hội, không khó bắt gặp những hình ảnh kèm lời quảng cáo vô cùng hấp dẫn về loại dược liệu này. Tại một trang fanpage Đông trùng hạ thảo rao bán tới 5 loại sản phẩm khác nhau được nuôi trồng ở trong nước, gồm: Đông trùng hạ thảo nguyên con tươi, Đông trùng hạ thảo nguyên con khô, Đông trùng hạ thảo để sinh khối, Đông trùng hạ thảo sợi khô, Đông trùng hạ thảo để sinh khối cắt lát. Trong khi đó, tại một trang web khác rao bán hàng chục loại sản phẩm khác nhau được nhập khẩu, từ các loại Đông trùng hạ thảo nguyên con cho tới những sản phẩm thực phẩm chức năng có bổ sung thêm thành phần Đông trùng hạ thảo.

Giá bán cũng vô cùng đa dạng, từ vài trăm ngàn đồng một hộp thực phẩm chức năng có thêm thành phần Đông trùng hạ thảo, tới vài trăm triệu đồng một hộp Đông trùng hạ thảo nguyên con sấy khô. Thậm chí trang web này còn quảng cáo Đông trùng hạ thảo như loại “tiên dược” quý hiếm với nhiều công dụng “trên cả tuyệt vời” dành cho sức khỏe người dùng, không chỉ tăng cường khả năng sinh lý của nam giới, tăng cường sức khỏe người già mà còn tốt cho người mắc bệnh tiểu đường, ung thư, tim, phổi…

Tiếp tục tìm hiểu về loại “thần dược” rất đắt đỏ này, chúng tôi thực sự ngỡ ngàng khi biết rằng thị trường Đông trùng hạ thảo đa dạng như ma trận tại hai thành phố lớn là Hà Nội và TPHCM. Hầu hết các nhà thuốc đều giới thiệu vài loại khác nhau; giá cả cũng vậy, có những loại rẻ chẳng khác gì một hộp vitamin tổng hợp, nhưng cũng có loại giá tới cả chục triệu đồng một hộp chỉ có hơn chục viên tinh chất Đông trùng hạ thảo. Chủ cửa hàng thuốc A.T. trên đường Vũ Trọng Phụng (Hà Nội) sau khi cho chúng tôi xem một số loại Đông trùng hạ thảo, liền cho biết giá đắt nhất vẫn là hàng của Trung Quốc; trong đó, Đông trùng hạ thảo khô nguyên con có giá hơn 20 triệu đồng/100g, nhưng khi xem vỏ hộp, chúng tôi chỉ thấy vài dòng chữ nhằng nhịt mà không hề có nhãn mác phụ bằng tiếng Việt chỉ dẫn sử dụng, hạn dùng và xuất xứ.

Còn tại một cơ sở kinh doanh thuốc đông y trên đường Hải Thượng Lãn Ông (quận 5, TPHCM), dù chưa đưa khách hàng xem sản phẩm nhưng chủ cơ sở đã thao thao bất tuyệt giới thiệu: “Ở đây Đông trùng hạ thảo tự nhiên tại Tây Tạng anh bán giá 1,2 tỷ đồng/kg. Nếu em có nhu cầu mua lẻ, không tới 1kg, mua bao nhiêu anh cân bán bấy nhiêu. Còn hàng được nuôi cấy thì anh bán giá 2 triệu đồng/gram”.

Theo lời chủ cơ sở thì nguồn Đông trùng hạ thảo tự nhiên được đặt mua từ Tây Tạng mang về đã qua kiểm nghiệm chứ không phải hàng “phù phép”. Tuy nhiên, theo ghi nhận của chúng tôi, loại Đông trùng hạ thảo tự nhiên mà anh chủ cửa hàng giới thiệu chỉ đựng trong vài bịch ni lông và để ở một góc tủ đông y trong cửa hàng. Nhìn bề ngoài, số đông trùng hạ thảo được chủ cơ sở chào bán là “tự nhiên” này đã rất cũ và khi được hỏi thì chủ cơ sở lại cười và cho rằng: “Cái này để lâu cũng có vấn đề gì đâu em, hàng lâu thì mới… tự nhiên, chứ giờ làm gì còn tự nhiên nữa”.

Tại một cửa hàng bán thuốc Đông y trên phố Lãn Ông (Hà Nội), nhân viên bán hàng tư vấn 3 loại Đông trùng hạ thảo gồm: dạng nguyên con, dạng nước và dạng viên nén đều hàng ngoại nhập. Theo giới thiệu, Đông trùng hạ thảo nguyên con xuất xứ từ Tây Tạng có giá 10 triệu đồng/50g. Đây là loại nguyên chất, rất quý hiếm nên thời gian cảm nhận phục hồi sức khỏe sẽ nhanh hơn các loại chế phẩm khác. Tuy nhiên, khi chúng tôi đề cập tới nguồn gốc xuất xứ, cũng như chứng nhận chất lượng và hàm lượng của cơ quan chức năng đối với các sản phẩm này thì chủ hàng liền nói: “Cứ yên tâm mà dùng, đây là hàng xịn, hàng xách tay từ nước ngoài về, lấy đâu giấy tờ chứng nhận...”.

Đến chưng cất, bào chế

Nếu Đông trùng hạ thảo tự nhiên và nuôi cấy có giá trên trời thì những sản phẩm chứa đông trùng hạ thảo có giá thành rẻ hơn nhiều nên được sử dụng phổ biến hơn. Những sản phẩm chứa dược liệu này vô cùng đa dạng về mẫu mã, xuất xứ cũng như thương hiệu. Tại cửa hàng Hồng sâm Hàn Quốc Hoa Lê (quận Tân Bình, TPHCM), khi được hỏi về sản phẩm chứa Đông trùng hạ thảo, người bán giới thiệu nên dùng dạng nước bởi dễ dùng và có giá thành hợp lý nhất.

“Giá loại thường là 800.000 đồng, còn loại có tem chứng nhận sẽ là 1,3 triệu đồng. Ở đây chị còn bán Đông trùng hạ thảo dạng viên thô, 30 viên/hộp, giá 1,1 triệu đồng. Hoặc nếu mới bắt đầu dùng thì nên dùng dạng viên con nhộng, loại này ngoài đông trùng hạ thảo, sản phẩm còn có những dược liệu quý như nhung hươu, nhân sâm, linh chi… giá 600.000 đồng/ hộp 120 viên. Tiệm chị còn có dạng bột cao cấp, đây là Đông trùng hạ thảo nghiền nên giá cao hơn các loại kia, 900.000 đồng cho 90 gram”, chị nhân viên nhanh nhảu giới thiệu.

Theo ghi nhận của chúng tôi, trên thị trường có nhiều sản phẩm, thực phẩm chức năng nhập khẩu từ nước ngoài được quảng cáo là có thành phần Đông trùng hạ thảo. Điểm chung của tất cả sản phẩm này đều không có bất kỳ nhãn hay chú thích nào bằng tiếng Việt và liều dùng thì được người bán hướng dẫn là có điều kiện thì cứ dùng càng nhiều càng tốt vì loại này không có tác dụng phụ. Những sản phẩm này được chú thích với rất nhiều công dụng thần kỳ như: khả năng cải lão hoàn đồng, hồi xuân sinh lực, bổ phế ích can, tư âm tráng dương… là loại thuốc quý có thể chữa được bách hư bách tổn.

Bên cạnh đó, ăn theo trào lưu “thần dược” Đông trùng hạ thảo, không bổ ngang cũng bổ dọc, hiện nhiều quán ăn, nhà hàng cũng phục vụ các món ăn có Đông trùng hạ thảo nhưng đa số đều là loại nấm có màu vàng tươi. Mặc dù loại này có giá thành thấp nhưng vẫn được nhà hàng bán với giá cao và quảng cáo rầm rộ những công dụng mà món ăn đem lại. Sự trùng hợp về tên gọi này đã khiến không ít người ăn nên làm ra và không ít người ngỡ mình đang được dùng thần dược bồi bổ sức khỏe, nhưng đâu ngờ chỉ là đang ăn một loại nấm mà thôi!