Tại phiên họp toàn thể của Quốc hội sáng nay, 26-5, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ đã trình bày Tờ trình về dự án Luật Thanh tra (sửa đổi).
Theo Tờ trình, sau hơn 10 năm triển khai thực hiện, Luật Thanh tra năm 2010 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng trong việc hoàn thiện tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
“Tuy nhiên, Luật Thanh tra năm 2010 còn chưa cụ thể hóa quan điểm đổi mới của Đảng trong hơn 10 năm qua và Hiến pháp năm 2013; mặt khác, Luật Thanh tra năm 2010 qua quá trình thực hiện đã bộc lộ những hạn chế, khó khăn, vướng mắc, làm giảm hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra. Do vậy, việc sửa đổi Luật Thanh tra 2010 là cần thiết”, Tổng thanh tra Chính phủ nhận định.
Nêu khái quát nội dung cơ bản của dự thảo luật, Tổng thanh tra cho biết, dự thảo Luật đã đưa ra những nguyên tắc để phân định giữa kiểm tra và thanh tra. Theo đó, kiểm tra là hoạt động thường xuyên của thủ trưởng cơ quan nhà nước; thanh tra là hoạt động được tiến hành khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật (thanh tra đột xuất) hoặc các lĩnh vực, đối tượng được nhận định là có biểu hiện, nguy cơ vi phạm pháp luật thông qua công tác quản lý được xác định trong kế hoạch thanh tra hàng năm.
Về tổ chức, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, đáng lưu ý là sau khi nhận được nhiều ý kiến góp ý, ban soạn thảo dự Luật đã giữ nguyên quy định về Thanh tra huyện.
Tuy nhiên, để khắc phục những bất cập hiện nay trong tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện (đã được chỉ ra trong báo cáo tổng kết thi hành Luật Thanh tra), dự thảo đã quy định cần tăng cường về tổ chức, biên chế cho các cơ quan Thanh tra huyện nhằm đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ được giao.
Liên quan đến tổ chức, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực, Luật hiện hành quy định một bộ chỉ có một tổ chức thanh tra, các tổng cục, cục chỉ được giao chức năng thanh tra chuyên ngành mà không có tổ chức thanh tra độc lập.
Thực tế cho thấy, nhiều bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực có những tổng cục, cục có chức năng quản lý nhà nước và nhu cầu thanh tra lớn, nhưng do Luật không cho phép thành lập tổ chức thanh tra nên đã tổ chức thành các đơn vị tham mưu về công tác thanh tra - không có đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra nên hoạt động gặp nhiều khó khăn, hạn chế.
Trên cơ sở lập luận này, dự thảo Luật quy định: “Thanh tra tổng cục, cục được thành lập theo yêu cầu quản lý, trong những lĩnh vực mà pháp luật chuyên ngành có quy định, hoặc theo quy định của Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên”.
“Việc thành lập cơ quan thanh tra ở một số tổng cục, cục thuộc bộ về cơ bản không làm phát sinh về tổ chức, biên chế, không làm phát sinh chi phí, nguồn lực khi triển khai thực hiện quy định này”, Tổng Thanh tra Chính phủ khẳng định. Tổng Thanh tra Chính phủ lý giải, trên thực tế, một số tổng cục, cục vẫn có tổ chức và đội ngũ công chức làm thanh tra chuyên trách, nhưng do Luật Thanh tra 2010 quy định không tổ chức thanh tra độc lập nên đã tổ chức thành các vụ, cục, phòng thanh tra và có thêm một vài nhiệm vụ khác. Việc có thêm thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ cũng không gây nguy cơ chồng chéo giữa thanh tra bộ và thanh tra tổng cục, cục vì dự thảo Luật quy định mỗi bộ chỉ có một kế hoạch thanh tra chung, được tổng hợp từ đề nghị của các tổ chức thanh trong bộ, trình bộ trưởng phê duyệt và có nguyên tắc xử lý khi xảy ra chồng chéo.
Nội dung khác cũng nhận được nhiều sự quan tâm là hoạt động thanh tra nhân dân. Theo Tờ trình, thanh tra nhà nước mang tính quyền lực nhà nước, về bản chất khác với hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân. Vì vậy, Chính phủ đã thống nhất chuyển nội dung thanh tra nhân dân sang dự án Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đang được xây dựng, trình Quốc hội thông qua cùng với dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) và đã được sự nhất trí của Ủy ban thường vụ Quốc hội.
