Thân nhân người bị oan có thể được bồi thường thiệt hại tinh thần

Sáng 21-4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi).  Báo cáo một số vấn đề lớn trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, việc bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự, qua tổng hợp ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội còn có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất, tán thành với quy định chỉ bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết. Loại ý kiến thứ hai, đề nghị bổ sung quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự và mức bồi thường có thể bằng 1/2 hoặc 1/3 mức bồi thường cho bản thân người bị oan.

Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng, Điều 27 của dự thảo Luật quy định việc bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại giới hạn chỉ trong trường hợp người đó đã chết. Về bản chất, đây là khoản tiền bồi thường cho người bị oan nhưng do người đó đã chết nên những người thừa kế được hưởng. Do vậy, nếu quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích của người bị oan thì phải làm rõ về mức bồi thường ra sao, bồi thường một khoản cho tất cả người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất hay cho từng người thân thích của người bị oan đó.

Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long đại diện cơ quan soạn thảo giải thích thêm rằng, dự thảo Luật quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan là không phù hợp với quy định về bồi thường trực tiếp cho người bị hại trong Bộ Luật Dân sự năm 2015. Do vậy, đề nghị chỉ quy định bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại chứ không mở rộng đến hàng thừa kế. “Chúng ta phải xác định rõ ở đây không phải quan hệ pháp luật bồi thường trong trường hợp người bị thiệt hại trực tiếp đã chết mà đây là quan hệ thừa kế. Thứ hai, Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước hiện hành cũng không quy định về vấn đề này. Kinh nghiệm quốc tế cũng không có nước nào quy định bồi thường cho hàng thừa kế. Ngoài ra, trên thực tế làm vậy cũng mở rộng đối tượng bị thiệt hại theo quy định của Bộ Luật Dân sự và không bình đẳng đối với các trường hợp khác. Đó là chưa kể Nhà nước cũng sẽ phải chi một khoản tiền bồi thường lớn hơn trong một vụ việc yêu cầu bồi thường”. Tuy nhiên, Phó Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Tống Anh Hào cho rằng, trong các vụ việc oan sai, không chỉ người bị oan chịu tổn thất về tinh thần mà những người thân thích, nhất là vợ chồng, con cái, cha mẹ thuộc hàng thừa kế thứ nhất cũng bị ảnh hưởng về tinh thần. Do vậy đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét cân nhắc quy định này. 

Thực tế, vừa qua, Tòa án Nhân dân Tối cao đã quyết định bồi thường cho cả những người thân thích về mặt tinh thần.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhận định, đúng là cả người bị oan và người thân thích của họ cũng đều bị thiệt hại về tinh thần. Gia đình, bố mẹ, vợ con người bị oan phải chịu hậu quả rất nghiêm trọng, con cái bỏ học, bỏ việc, xấu hơn, thậm chí đã có trường hợp tự vẫn. “Nếu thấy rằng những người đó cần được Nhà nước xin lỗi và bồi thường thiệt hại cho họ một khoản nhất định để bù đắp về tinh thần cho họ tôi nghĩ cũng được”, ông Uông Chu Lưu phát biểu.

Do nội dung này có sự khác nhau giữa các quy định của pháp luật hiện hành với thực tiễn áp dụng và cũng còn ý kiến khác nhau trong quá trình chỉnh lý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.