Người Hà Nội có thú chơi một loài hoa đặc biệt bên cạnh hoa đào. Đó chính là hoa thủy tiên nhỏ nhắn và xinh đẹp. Chừng mười mấy, hai chục năm gần đây, cứ đến độ xuân về lại rộ lên phong trào chơi hoa thủy tiên.
Chẳng ai biết thú chơi thủy tiên được bắt đầu vào năm nào, đến nay chưa có một tài liệu nào chứng thực, nhưng theo câu chuyện của các cụ già trên mạn Tây Hồ, đây là thú chơi đã được hình thành từ rất lâu. Các cụ chỉ biết rằng, ngày các cụ còn trẻ, tức là đã cách đây gần một thế kỷ, cứ tết đến là lại có hội thi hoa, thưởng hoa thủy tiên ở Đền Ngọc Sơn, Đền Bạch Mã.
Thời đó, những người chơi hoa ở Hải Phòng và các tỉnh lân cận nô nức về Hà Nội cùng với người kinh thành "đua tài", trưng những chậu thủy tiên mà mình dày công chăm sóc. Đó là thú chơi truyền thống của người miền Bắc được truyền lại qua nhiều đời. Vốn là một loài hoa của phương Tây, thủy tiên như lột xác, phát triển với hương sắc tinh tế hơn, nhỏ nhắn hơn khi được trồng ở các nước phương Đông.
Tôi được nghe một cụ già ở chợ Bưởi kể rằng, theo sự tích xưa, một phú ông giàu lòng nhân ái sinh được bốn người con trai và dành dụm được một cơ nghiệp lớn. Đến khi gần đất xa trời, ông gọi bốn người con trai đến dặn dò phải chia đều tài sản của ông thành bốn phần bằng nhau. Nhưng sau khi cha mất, ba người anh lớn giành hết tài sản, chỉ để cho em út một mảnh đất nhỏ khô cằn ở góc vườn. Tủi thân vì bị các anh hắt hủi, người em ngồi khóc trước ao thì một bà tiên áo trắng điểm vàng hiện lên nói: “Ta đã biết hết chuyện buồn của con, con đừng khóc nữa. Mảnh vườn nhỏ của con có chứa một kho báu mà các anh con không biết. Kho báu này chính là mầm của một loại hoa quý. Mỗi năm, khi xuân đến, cây nảy mầm đơm hoa, con cứ hái đem bán, sẽ có rất nhiều tiền”. Nói rồi bà tiên biến mất.
Quả vậy, người em út làm theo lời bà tiên và thu được một loài hoa trắng, nhị vàng, hương thơm ngào ngạt. Để nhớ đến ơn lành của bà tiên, người em đặt tên cho loại hoa này là hoa thủy tiên (tức nàng tiên nước). Từ sự tích ấy, người miền Bắc tin rằng thủy tiên là loài hoa mang lại tài lộc và thịnh vượng.
Thú chơi hoa thủy tiên ngày tết rộ lên gần đây, không phân biệt người già, người trẻ. Để có được một bát hoa thủy tiên đẹp chơi tết thật lắm công phu. Trước hết, người chơi phải lựa chọn mua củ thủy tiên chuẩn. Củ thủy tiên giống củ hành và khá mềm, vì thế người chơi thủy tiên phải cắt gọt phần củ để tạo hình theo ý mình mong muốn. Hằng ngày, người chơi hoa phải "tắm rửa" cho hoa, thay nước để hoa luôn được sống trong môi trường sạch thì cây mới cho bông to, căng trắng muốt, lá mập mạp xanh rờn và hoa được bền.
Người chơi cũng phải dự đoán thời tiết, độ ẩm để tính toán sao cho hoa nở một vài bông đúng vào dịp giao thừa. Một bát thủy tiên đẹp trước tiên phải hình thành ba tầng: Tầng trên cùng là hoa, tầng thứ hai là lá và tầng ba là rễ. Tầng hoa mọc không quá cao, có nhiều tầng, giò hoa cao nhất không quá 15cm, lá xoắn, thấp theo nhiều hướng; rễ phải mập, dài, trắng, có thể lùa bàn tay vào và củ hoa cũng phải trắng ngần. Đó mới đúng là một chậu hoa thủy tiên đẹp.
ĐINH THÀNH TRUNG
Địa chỉ: Đường Thụy Khuê, Quận Tây Hồ, Hà Nội
Email: thanhtrung2012wt@gmail.com
