Những sân chơi hiếm hoi
Bắt đầu từ năm 2022, Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Hàn Quốc, Trường ĐH Văn Lang (TPHCM) tổ chức workshop “Biên dịch văn học Hàn Quốc” dành cho học viên là các sinh viên, người tốt nghiệp hay nhân viên văn phòng... Khóa học giúp bồi dưỡng kỹ năng biên dịch văn học Hàn Quốc cho người học chuyên ngành tiếng Hàn hay Hàn Quốc học, truyền cảm hứng văn học, dịch văn học; góp phần định hướng và nuôi dưỡng đội ngũ dịch giả văn học trong tương lai.
Mỗi khóa học diễn ra trong 4 tháng, dưới sự hướng dẫn và giảng dạy của các giảng viên, dịch giả giàu kinh nghiệm như TS Nguyễn Thị Hiền, Trưởng Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Hàn Quốc, Trường ĐH Văn Lang kiêm Chủ tịch Hội đồng Văn học dịch, Hội Nhà văn TPHCM; TS - dịch giả Lê Đăng Hoan, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam; GS Phan Thị Thu Hiền. Đặc biệt, cuối năm 2024, Trường ĐH Văn Lang còn kết hợp với Hội Nhà văn TPHCM tổ chức cuộc thi Biên dịch Văn học Việt - Hàn, Hàn - Việt lần thứ nhất, với mục đích bồi dưỡng và khích lệ các dịch giả trẻ.
Dành cho đối tượng nhỏ tuổi hơn, Công ty Crabit Kidbooks có cuộc thi “Chạm chữ”, tìm kiếm dịch giả trẻ từ 7-15 tuổi trên khắp cả nước. Được tổ chức đầu tiên vào năm 2023, đến nay, ban tổ chức đã vinh danh 4 em nhỏ với 4 bản dịch xuất sắc. Trong đó, dịch giả nhỏ tuổi nhất là em Trần Quân, mới chỉ học lớp 3 (Trường Vinschool Metropolis, Hà Nội) với dịch phẩm Kafka và cô búp bê. Cả 4 bản dịch sau đó đã được Crabit Kidbooks liên kết với NXB Thanh Niên để xuất bản thành sách.
Là một trong 3 thành viên Ban giám khảo cuộc thi “Chạm chữ” lần thứ 2, dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng cho biết, thông qua cuộc thi, có thể nhìn thấy một thực tế là dù nhiều người vẫn cho rằng dịch thuật nói riêng và năng lực sử dụng tiếng Việt trong sáng, mạch lạc ở người trẻ hiện có nhiều vấn đề thì vẫn còn đó những ngoại lệ. “Một vài bạn nhỏ tham gia cuộc thi đã chứng minh các em đủ khả năng cho ra một bản dịch tốt. Thậm chí có bản dịch của các em còn tốt hơn so với bản dịch của một số dịch giả trưởng thành hiện nay. Dĩ nhiên, tỷ lệ các cá nhân như vậy không nhiều nhưng đó vẫn là một cơ sở vững chắc để chúng ta được quyền hy vọng về một tương lai sẽ có các dịch giả xuất sắc, góp phần nâng cao chất lượng dịch thuật trong tương lai”, dịch giả Cao Đăng cho biết.
“Tiếng Việt của chúng ta rất hay, rất đẹp, có thể diễn đạt được mọi thứ. Nếu không yêu tiếng Việt sẽ không thể đi đường dài trên con đường dịch thuật. Những cái khác có thể châm chước nhưng tố chất đầu tiên của một dịch giả đó là tình yêu tiếng Việt. Vì vậy, để có thể theo đuổi công việc dịch thuật, các bạn hãy đọc thật nhiều sách về tiếng Việt để trau dồi, thấm nhuần ngôn ngữ và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt”, chị Hoàng Thanh Thủy, biên tập viên NXB Kim Đồng, chia sẻ.
Phải vững Tiếng Việt
Mới đây, NXB Kim Đồng đã ấn hành bộ sách Những con người đầu tiên với 2 tập: Lucy - Người phụ nữ đầu tiên và Ötzi - Người băng. Dù có đề tài khá phức tạp liên quan đến khảo cổ học nhưng đảm nhận việc chuyển ngữ bộ sách lại là nhóm học sinh đến từ Lớp Ngoại ngữ 2 tiếng Ý khối 11, Trường THPT Chuyên ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Chia sẻ về lý do trao quyền chuyển ngữ bộ sách Những con người đầu tiên cho một nhóm học sinh, chị Hoàng Thanh Thủy, biên tập viên của NXB Kim Đồng, cho biết: “Chúng tôi đặt niềm tin ở các em bởi trước đó, các em đã thể hiện năng lực dịch thuật rất xuất sắc. Không chỉ ở khả năng chuyển ngữ mà còn ở cách các em sử dụng ngôn ngữ của giới trẻ rất sinh động trong bản dịch, phù hợp với người đọc trẻ. Ban đầu cũng có nhiều ý kiến lo lắng, bàn lùi nhưng cuối cùng, chúng tôi vẫn quyết định trao cơ hội cho các em”.
Cũng theo chị Hoàng Thanh Thủy, việc dịch đòi hỏi nhiều yếu tố: ngoại ngữ, kiến thức nền… và đặc biệt là tiếng Việt phải tốt, bởi vì, sau cùng, mình làm sách cho người Việt đọc, nếu tiếng Việt không tốt thì sẽ ra một bản dịch ngô nghê. “Những người làm xuất bản chúng tôi luôn mong muốn có được một đội ngũ dịch thuật giỏi nghề, đa dạng về ngôn ngữ và kiến thức chuyên ngành. Theo tôi, những cuộc thi như kiểu của Crabit Kidbooks đang làm rất đáng để ủng hộ, khuyến khích. Từ những cuộc thi này, chúng ta sẽ có nguồn cộng tác viên dồi dào và là nguồn nhân lực cho công việc dịch thuật trong tương lai”, chị Thủy bày tỏ.
Là một dịch giả giàu kinh nghiệm, từng nhận giải A Giải thưởng Sách quốc gia năm 2021 cho dịch phẩm Súng, vi trùng và thép, vậy nên, ngoài là công việc để kiếm sống, việc tổ chức các khóa học còn là một cách thiết thực để dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng đóng góp vào việc cải thiện năng lực cho các bạn trẻ có đam mê dịch thuật. “Nhiều bạn trẻ, thậm chí là rất trẻ nhưng đã có một ý thức sáng rõ về nghề dịch, về chuẩn mực của ngôn ngữ. Nhìn chung, học viên của tôi, bất kể trình độ tiếng Việt nói riêng và trình độ dịch thuật nói chung của họ đang như thế nào, tất cả đều có một mẫu số chung là ý thức nỗ lực để có thể hoàn thiện chính mình trong lĩnh vực dịch thuật”.
