Tạo đột phá từ mô hình đô thị mới

PHÓNG VIÊN: Nghiên cứu nhiều năm về đô thị học, ông đánh giá như thế nào về đề xuất xây dựng mô hình “Thành phố trong thành phố” của TPHCM?

PGS-TS NGUYỄN MINH HÒA: Đây là một đề xuất chưa có trong tiền lệ, vì vậy muốn thực hiện, đầu tiên phải điều chỉnh các luật liên quan như Luật Quản lý đô thị, Luật Quản lý hành chính nhà nước, Luật Xây dựng… Về mô hình, để xây dựng TP sáng tạo phía Đông trong TPHCM, thì TPHCM phải chuyển đổi sang một trong 2 mô hình: Vùng đô thị (Urban region) hay tỉnh. 

Mô hình thứ nhất là thành phố đa cấp trong tỉnh. Ví dụ như ở Liên bang Nga có TP Mátxcơva nằm trong tỉnh Mátxcơva (tỉnh Mátxcơva có 28 thành phố, bao gồm cả TP Mátxcơva). Hay, ở Hàn Quốc, tỉnh Gyeonggi có 31 thành phố, trong đó có TP Seoul. Một ví dụ khác trước đây vào thời nhà Nguyễn, tỉnh Gia Định có địa giới rộng lớn, bao gồm cả TP Sài Gòn, TP Chợ Lớn trong đó. 

Mô hình thứ hai là “Vùng đô thị”, giống như Manila (Philippines) có 17 thành phố và 17 thành phố này có quyền lực ngang bằng nhau, có bộ máy riêng (như thị trưởng, hội đồng thành phố riêng), bộ máy tài chính và cơ chế vận hành riêng. Các thành phố này dưới quyền quản lý của “hội đồng các thị trưởng” và hội đồng này dưới sự chỉ đạo của tổng thống. 

Như vậy, chúng ta phải thay đổi mô hình như thế nào đó mà trên diện tích 2.100km2 có nhiều thành phố lớn nhỏ cùng tồn tại chính danh. Chẳng hạn, trong đó có TP Sài Gòn, TP sáng tạo phía Đông, TP Phú Mỹ Hưng, TP Thủ Thiêm… Nếu là mô hình “Vùng đô thị” thì TP sáng tạo phía Đông sẽ ngang bằng với các thành phố khác của vùng đô thị TPHCM.

Hạ tầng giao thông tại quận 2 - một trong 3 quận dự kiến sáp nhập thành TP phía Đông. Ảnh: CAO THĂNG

Nếu mô hình này ra đời, sẽ tác động đến sự phát triển của TPHCM như thế nào, thưa ông?

Nếu chúng ta sửa luật, tạo cơ sở pháp lý để mô hình này ra đời, sẽ làm cho TPHCM trở thành Vùng đô thị rất năng động và các thành phố nhỏ trong đó được phát triển tự do hơn, tự chủ hơn. Ví dụ, nếu Phú Mỹ Hưng là một thành phố chứ không phải một khu đô thị thuộc quản lý của 2 phường là Tân Phong và Tân Phú, thì sẽ có điều kiện phát triển rất năng động và trở thành một điểm sáng. Chúng ta nên nhớ, Bộ Xây dựng tặng danh hiệu “Khu đô thị kiểu mẫu” cho Phú Mỹ Hưng nhưng không biết tặng cho ai, vì đây không phải là đơn vị hành chính mà chỉ là tên gọi phản ánh sự mong ước của nhà đầu tư Đài Loan là ông Đinh Thiện Lý (Lawrence S.Ting).  Chúng ta phải chuẩn bị thật kỹ các cơ sở pháp lý cho mô hình trên, chứ không lại giống như trước kia chúng ta từng đề xuất chia TPHCM ra thành 5 thành phố (Trung tâm và Đông - Tây - Nam - Bắc) nhưng không thực hiện được. 

Mô hình “Thành phố trong thành phố” là đặc thù hay xu hướng đô thị hiện đại?

lBây giờ trên thế giới người ta không phát triển đại đô thị nữa mà chỉ phát triển vùng đô thị, hay trong một tỉnh có nhiều thành phố mà các thành phố đó bao gồm: những thành phố đa cấp (lớn, trung bình, nhỏ, cực nhỏ), các thành phố đa chức năng và thành phố đơn chức năng (khoa học - công nghệ; công nghiệp, tài chính, vui chơi - giải trí…), các vùng nông nghiệp sinh thái công nghệ cao, các vùng du lịch. Chúng có mối quan hệ hữu cơ và được nối với nhau bằng hệ thống giao thông đa cấp, đa chủng loại. Mô hình đại đô thị đơn cực (Megacity) như ở Hà Nội (3.400km2 với 7 triệu dân) và TPHCM (2.100km2 với 13 triệu dân) là đã lạc hậu từ những năm 60 của thế kỷ trước. Vì vậy, việc nghiên cứu mô hình phát triển mới cho TPHCM tựa như may chiếc áo mới thay cho chiếc áo cũ đã chật chội, tạo nền tảng để TPHCM phát triển mạnh mẽ hơn.