Diễn đàn có sự tham dự của Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài Lương Thanh Nghị, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TPHCM Lê Thanh Liêm, Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM Huỳnh Thành Đạt, Tổng Lãnh sự Việt Nam tại San Francisco Hồ Xuân Sơn; lãnh đạo một số sở ngành TPHCM, cùng hơn 150 doanh nghiệp người Việt tại Hoa Kỳ và doanh nghiệp trong nước.
Diễn đàn bắt đầu từ 9 giờ sáng, hội trường chật kín người, Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân phát biểu mở đầu, nhấn mạnh: Việt Nam là một trong những quốc gia tăng trưởng nhanh nhất thế giới trong 30 năm gần đây. Việt Nam hiện có trên 90 triệu dân, trong đó nguồn lực trong độ tuổi lao động khoảng 68 triệu người, tuổi thọ trung bình 80 tuổi. Mặc dù chỉ chiếm 0,6% diện tích cả nước nhưng dân số TPHCM chiếm tới 10% và TPHCM đóng góp 28% tổng ngân sách quốc gia... TPHCM hiện là nơi tập trung nhiều trường đại học lớn với khoảng 600.000 sinh viên đang theo học tại 80 trường đại học, cao đẳng; có khoảng 134 phòng thí nghiệm, 245 tổ chức khoa học công nghệ đang hoạt động; có 760 nhà khởi nghiệp (startup) đang được ươm tạo tại 24 vườn ươm và 12 không gian hỗ trợ ươm tạo doanh nghiệp; có 13 quỹ đầu tư mạo hiểm đang hoạt động. TPHCM cũng là nơi thu hút nhiều nguồn đầu tư với tổng đầu tư toàn xã hội đạt 16 tỷ USD; đầu tư của nhà nước cho khoa học công nghệ đạt 60 triệu USD/năm. TPHCM còn là địa phương đầu tiên trên cả nước có khu chế xuất, công viên phần mềm, khu công nghệ cao, trung tâm công nghệ sinh học. TPHCM đặt mục tiêu giai đoạn 2020 - 2030 phát triển kinh tế nhanh và bền vững, với tốc độ tăng trưởng trên 8%; năng suất lao động cao gấp 3 lần so với mức bình quân quốc gia; đang triển khai xây dựng thành phố thông minh, là một trung tâm của quốc gia trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0...
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân bày tỏ mong muốn các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo người Việt tại Hoa Kỳ đóng góp sáng kiến, nguồn lực cho việc xây dựng và hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp của TPHCM, kết nối hình thành mạng lưới doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo người Việt trên khắp thế giới, đóng góp mạnh mẽ cho quê hương, đất nước.
Phần thảo luận tại Diễn đàn diễn ra thật lôi cuốn. Các đại biểu đã chia sẻ các kinh nghiệm khởi nghiệp thành công; thảo luận, đóng góp nhiều ý kiến thiết thực: lựa chọn định hướng phát triển trong khởi nghiệp; thu hút được người tài làm việc lâu dài với mức lương khởi điểm còn thấp; thu hút các công ty đầu tư mạo hiểm đầu tư; vai trò của phụ nữ trong khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; đổi mới hoạt động giáo dục - đào tạo… Đặc biệt là làm thế nào để những chương trình, giải pháp thực tiễn tại trung tâm công nghệ nổi tiếng Silicon Valley có thể triển khai áp dụng hiệu quả tại Việt Nam.
Diễn đàn kết thúc tốt đẹp. Đoàn tiếp tục chương trình làm việc với cuộc gặp gỡ trí thức và doanh nghiệp Việt kiều. Tại đây, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân đề nghị thành lập nhóm tư vấn cho TPHCM trong phát triển kinh tế dựa vào công nghệ và đồng chí cũng nêu ý tưởng thực hiện một bộ phim sinh động về những người Việt làm công nghệ cao thành công ở Hoa Kỳ. Chiều tối cùng ngày, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân cùng đoàn công tác đã có buổi gặp gỡ đông đảo bà con người Việt đang sinh sống, làm việc, học tập tại khu vực bờ Tây Hoa Kỳ.
Đó là chương trình ngày làm việc đầu tiên của đoàn. Tiết trời TP San Francisco những ngày cuối năm 2017 se lạnh với nền nhiệt độ khoảng 8-10°C. Chênh lệch múi giờ giữa San Francisco với TPHCM khoảng 15 giờ, do buồn ngủ nên chúng tôi phải uống nhiều cà phê để đưa tin tường thuật về tòa soạn cho cả báo online lẫn báo in. Và cứ thế, công việc cuồn cuộn theo cuốn sổ lịch trình của đoàn công tác đặc kín với 7 ngày tiếp theo, với gần 30 cuộc làm việc, gặp gỡ, tọa đàm, ký kết trải dài từ TP San Francisco ở phía Bắc của Silicon Valley, đến TP cổ Boston thuộc bang Massachusetts - nơi được mệnh danh là thủ phủ đại học, rồi đến thủ đô Washington D.C. Di chuyển nhiều, làm việc liên tục, nhiệt độ ngoài trời giảm mạnh từ bờ Tây sang bờ Đông, ăn uống vội vàng với những món ăn không hợp khẩu vị, chúng tôi thấm mệt nhưng tinh thần rất hứng khởi vì được đi, được đến để mở mang tầm nhìn, dự những cuộc làm việc sẽ góp phần quan trọng trong chặng đường đột phá phát triển tới đây của TPHCM. Trong suốt chương trình hoạt động, ngoại trừ tại các buổi gặp gỡ với cựu sinh viên, cộng đồng người Việt ở Hoa Kỳ, ở các sự kiện còn lại, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân đều phát biểu, giao tiếp trực tiếp bằng tiếng Anh, với một phong thái đĩnh đạc, thuyết phục, gây ấn tượng sâu sắc với các đối tác Hoa Kỳ cùng các thành viên trong đoàn.
2. Ấn tượng nhất đối với chúng tôi trong chuyến đi này là cuộc găp gỡ giữa đoàn công tác với các trí thức trẻ là cựu sinh viên người Việt tốt nghiệp các trường đại học danh tiếng ở Hoa Kỳ, diễn ra vào chiều 11-12-2017. Chúng tôi không khỏi ngạc nhiên khi bạn Lê Diệp Kiều Trang (Christy Le - tốt nghiệp ngành Kinh tế Đại học Oxford và Cao học Quản trị kinh doanh tại Trường MIT Loan), đã mời được 26 trí thức trẻ người Việt đến dự cuộc gặp gỡ diễn ra ngay tại phòng họp của khách sạn Hilton San Francisco Union Square, nơi đoàn lưu trú ở TP San Francisco. Các bạn có tuổi đời trên dưới 30, đã từng học tập, nghiên cứu tại các trường đại học: Harvard, MIT, UC Berkeley, Yale, Stanford, UCLA…, sau khi ra trường làm việc tại các công ty tên tuổi có tổng hành dinh ở Silicon Valley như Google, Facebook, Oracle… Được học tập ở các trường và làm việc ở các công ty này là niềm mơ ước của bao bạn trẻ.
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân phát biểu thực sự cầu thị: Lãnh đạo TPHCM đang rất “bí” trong xác định mô hình hệ sinh thái khởi nghiệp ở TPHCM. Buổi gặp mặt hôm nay chúng tôi rất muốn được nghe ý kiến của các bạn xung quanh nội dung này. Ngay sau đó, các bạn trẻ đã tự tin phát biểu, phân tích, chia sẻ những yếu tố mang đến thành công của các tập đoàn công nghệ lớn, các doanh nghiệp khởi nghiệp của Hoa Kỳ và đề xuất nhiều ý kiến thiết thực, như: Thông tin, dữ liệu trên website của nhiều cơ quan trong nước còn phân tán, tản mạn, cần tổ chức, tổng hợp lại, dịch sang tiếng Anh; cần ươm mầm tư duy khởi nghiệp ngay từ bậc học phổ thông; ở Việt Nam, học sinh được học nhiều về giải bài toán, nhưng cũng phải được học về ra câu hỏi, ra đầu bài; xây dựng chương trình đào tạo về khởi nghiệp; truyền thông mạnh mẽ về những gương khởi nghiệp thành công; đầu tư mạnh cho lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, tự động hóa; tạo điều kiện cho các chuyên gia giỏi về nước vừa nghiên cứu, giảng dạy vừa mở công ty; lọc những ý tưởng ngay từ đầu để có tỷ lệ khởi nghiệp thành công cao; cải tiến thủ tục cấp phép thành lập doanh nghiệp nhanh, gọn hơn…
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân cho biết ông rất thú vị về cuộc cuộc gặp gỡ này và chân thành cảm ơn các ý kiến đầy tâm huyết của các bạn trí thức trẻ. đồng chí nhấn mạnh, TPHCM quyết tâm hình thành cơ chế khởi nghiệp, trong đó đột phá vào con người và chính sách. TP sẽ xây dựng một trung tâm tư vấn về khởi nghiệp, cùng với đó thiết lập một website giao dịch việc làm dành cho nhân lực trình độ cao ở nước ngoài về Việt Nam làm việc. Về cải cách thủ tục hành chính trong cấp phép cho hoạt động doanh nghiệp, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nói: “Lãnh đạo TPHCM muốn gửi một thông điệp rằng: người khởi nghiệp sẽ không bị cản trở gì”.
Chiếm thời lượng dài nhất trong chuyến công tác là 2 phiên tọa đàm vào sáng và chiều 14 -12 tại Học viện Kennedy thuộc Đại học Harvard. Qua 25 phút di chuyển từ khách sạn đến trường trên những con đường tuyết phủ nhẹ, chúng tôi cảm nhận được vẻ đẹp kiến trúc của hệ thống Trường Đại học Harvard, với những tòa nhà màu đỏ gạch, những cửa hàng mua sắm, những hàng cây cổ thụ, thỉnh thoảng có những đàn chim bồ câu bay lên khi những chuyến xe buýt chở sinh viên di chuyển trong khuôn viên rộng lớn của trường. Trình bày mở đầu tọa đàm, GS David Dapice, Trường Đại học Harvard Kennedy phân tích: TPHCM đã trải qua một bước nhảy vọt về tỷ trọng người lao động trong các ngành dịch vụ. Từ năm 2011 - 2017, tỷ trọng dịch vụ của TPHCM tăng vọt từ 37,5% lên 60% tổng lao động. Trong khi cả nước Việt Nam chỉ tăng ở mức vừa phải, từ 31,4% lên 34%. Điều này một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của các thành phố lớn trong việc phát triển và thu hút dịch vụ cấp cao. “Các thành phố thành công sẽ tăng trưởng chủ yếu bằng dịch vụ giá trị gia tăng cao và yếu tố tích cực để thúc đẩy chính là có nền quản trị tốt. Một thành phố “hoạt động hiệu quả” với giáo dục và chăm sóc y tế tốt, môi trường và hệ thống giao thông tốt; hệ thống tài chính tốt; ít quan liêu...”, GS David Dapice nhận định.
Tiếp nối, các học giả, chuyên gia của Đại học Harvard cùng các đại biểu của đoàn cấp cao TPHCM đã thảo luận đưa ra các ý kiến tháo gỡ các nút thắt về cơ chế huy động tài chính để phát triển hạ tầng của TPHCM, cũng như chia sẻ những kinh nghiệm trong xây dựng đô thị thông minh ở các thành phố trên thế giới, đúc rút các yếu tố dẫn đến thành công hoặc thất bại để TPHCM áp dụng có hiệu quả. Các chuyên gia nhấn mạnh, xây dựng thành phố thông minh sẽ tạo ra các dịch vụ nội dung số và đây sẽ là lĩnh vực phát triển rất mạnh mẽ. Phải làm rõ chính quyền thành phố sẽ quản lý những gì, người dân tham gia vào các công đoạn nào. Phải xác định rõ nguồn tài chính xây dựng thành phố thông minh, với yêu cầu chi tiêu hiệu quả, tỷ lệ giữ lại từ thuế cao hơn và vay mượn thông minh với phương thức đối tác công tư (PPP). Việc vận hành thành phố thông minh cũng đặt ra yêu cầu phải đảm bảo tính bảo mật và sự riêng tư của mỗi người dân…
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân cảm ơn các GS, chuyên gia của Trường Đại học Harvard và cho biết, các đô thị lớn trên thế giới đều có những vấn đề lớn đặt ra và TPHCM cũng vậy - cần thiết phải xây dựng thành phố thông minh để giải quyết các vấn đề này. Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân tin tưởng với kinh nghiệm và thành tựu nghiên cứu của Đại học Harvard, sẽ tiếp tục có những tư vấn hiệu quả cho TPHCM trong quá trình hoạch định và triển khai các chính sách phát triển và xây dựng thành phố thông minh.
3. TP Washington DC mùa đông, nhiệt độ ngoài trời -5°C vào buổi sáng, tuyết phủ trắng nhẹ những hàng cây hoa anh đào trụi lá. Khác với các thành phố lớn khác ở Hoa Kỳ như New York, Chicago, Los Angeles, San Francisco…, TP Washington trầm mặc hơn, với những công trình kiến trúc thấp tầng, nên đi đâu chúng tôi cũng nhìn thấy tòa tháp Washington hình chiếc bút chì cao 169,29m, từng là công trình cao nhất thế giới vào cuối thế kỷ 19. Đã hơn 10 ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, nhưng chúng tôi vẫn thấy đám đông tụ họp trước Nhà Trắng biểu tình phản đối quyết định này. Đi qua con sông Potomac nổi tiếng, chúng tôi bồi hồi nhớ đến những vần thơ tài tình của nhà thơ Tố Hữu trong bài “Emily, con…”, cảm hứng sáng tác từ sự kiện bất diệt: Vào mùa đông năm 1965, anh Norman Morrison, 31 tuổi, sau khi hôn con gái Emily lần cuối cùng, anh đã tẩm xăng vào người mình châm lửa tự thiêu để phản đối cuộc chiến tranh của Hoa Kỳ ở Việt Nam.
Emily, con đi cùng cha
Sau khôn lớn con thuộc đường khỏi lạc.
- Đi đâu cha?
- Ra bờ sông Pô tô mác
- Xem gì cha?
- Không con ơi, chỉ có lầu Ngũ Giác.
….
Ôi Việt Nam, xứ sở lạ lùng
Đến em thơ cũng hóa những anh hùng
Đến ong dại cũng luyện thành chiến sĩ
Và hoa trái cũng biến thành vũ khí!
….
Oa-sinh-tơn
Buổi hoàng hôn
Ôi những linh hồn
Còn, mất?
Đã đến phút lòng ta sáng nhất!
Ta đốt thân ta
Cho ngọn lửa chói lòa sự thật.
Tại thủ đô Washington D.C Đoàn tiếp tục chương trình công tác 3 ngày với các hoạt động: dự tọa đàm với các học giả, chuyên gia thuộc chương trình các thành phố toàn cầu của Viện Brookings; làm việc với lãnh đạo Ngân hàng Thế giới (World Bank), ký bản ghi nhớ hợp tác giữa UBND TPHCM với Tổ chức Tài chính thế giới (IFC); tham quan trung tâm mô phỏng của Viện McCain; thăm và gặp gỡ các cán bộ chủ chốt của Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ; tiếp xúc với Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Thomas Shannon và Cố vấn Tổng thống, Giám đốc cấp cao phụ trách châu Á của Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Matthew Pottinger; ký hợp tác giữa Đại học Quốc gia TPHCM và Đại học Califonia, Los Angeles (UCLA).
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân phát biểu: Chuyến công tác nhằm tạo những điều kiện mới thúc đẩy hợp tác giữa TPHCM và các đơn vị, các địa phương ở Hoa Kỳ, đặc biệt là các mục tiêu mà TPHCM đang cần. Mục tiêu thứ nhất là chúng ta học tập các phương thức để hỗ trợ đổi mới sáng tạo tại TPHCM, trong đó có các hoạt động liên kết về khởi nghiệp sáng tạo tại Hoa Kỳ, đặc biệt là với 2 trung tâm Silicon Valley và Boston.
Mục tiêu thứ hai là chúng ta tìm hiểu, thảo luận để triển khai kế hoạch thực hiện thành phố thông minh mà TPHCM đã công bố vào tháng 11-2017, trong đó có cấu phần hình thành trung tâm nghiên cứu mô phỏng dự báo xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội thành phố. Đây là một vấn đề mới đối với Việt Nam, vì vậy rất cần tìm đối tác có năng lực tại Hoa Kỳ.
Mục tiêu thứ ba là gặp gỡ cộng đồng người Việt Nam tại Hoa Kỳ, đặc biệt trong lĩnh vực khởi nghiệp sáng tạo cũng như hoạt động sản xuất, kinh doanh; xác định phương thức động viên các bạn trẻ hiện đang làm trong các công ty lớn của Hoa Kỳ đóng góp cho quê hương.
Mục tiêu thứ tư là gặp lại bạn bè truyền thống của Việt Nam như Ngân hàng Thế giới (WB), Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) để xác định phương thức, kế hoạch hợp tác cụ thể.
Mục tiêu thứ năm là gặp gỡ các lãnh đạo các cơ quan của Chính phủ Hoa Kỳ, như Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Hội đồng an ninh Quốc gia, Cố vấn của Tổng thống Hoa Kỳ, xác định trách nhiệm của TPHCM cùng cả nước để góp phần tiếp tục phát triển quan hệ hai nước, làm cho khu vực ổn định hơn.
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân đánh giá: Với mục tiêu như vậy, có thể nói chuyến đi đã thành công rất tốt đẹp. Chúng ta đã tìm được đối tác cụ thể và xác định được phương thức hợp tác cụ thể; đã ký được những bản thỏa thuận về nguyên tắc, như giữa TPHCM và IFC, hoặc thỏa thuận sẽ tiến tới một văn bản thống nhất giữa TPHCM và WB, hay như thỏa thuận của Đại học Quốc gia TPHCM với UCLA về khoa học - công nghệ và đào tạo cho 4 năm tới.
Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân và Phó Chủ tịch Thường trực UBND TPHCM Lê Thanh Liêm trao đổi với lãnh đạo Viện McCain. Ảnh: KHẮC VĂN “Trước khi đi, chúng ta lo là không tìm đủ các đối tác hợp tác các lĩnh vực, còn mối lo bây giờ là làm thế nào phối hợp tốt để biến hợp tác đó thành hiện thực”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh.
