Năm 2018, kinh tế thế giới duy trì đà phục hồi; ở trong nước, kinh tế vĩ mô ổn định, tăng trưởng kinh tế 9 tháng cao hơn kế hoạch (GDP 9 tháng ước tăng 6,98% so cùng kỳ; kế hoạch là 6,5% - 6,7%), tuy nhiên, vẫn còn tiềm ẩn nhiều khó khăn, thách thức. Trong đó, đáng chú ý là: chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch gia tăng; căng thẳng trong quan hệ thương mại giữa các nền kinh tế lớn; quá trình tái cơ cấu nền kinh tế còn chậm, áp lực lạm phát gia tăng; giải ngân vốn đầu tư công chậm; tình hình thiên tai, bão lũ, dịch bệnh diễn biến khó lường… Theo ông Võ Thành Hưng, Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước (Bộ Tài chính), những vấn đề trên tác động đến việc thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội và tài chính ngân sách năm 2018.
PHÓNG VIÊN: Ông có thể nhận xét một cách tổng quan về tình hình thu ngân sách 2018?
Ông VÕ THÀNH HƯNG: 10 tháng năm 2018, thu ngân sách đạt xấp xỉ 85% dự toán, tăng 13,7% so với cùng kỳ năm 2017, ước cả năm vượt 3% so với dự toán. Chi ngân sách 10 tháng ước đạt 72,4% dự toán; ước cả năm đạt 102,6% dự toán, trong đó các khoản chi thường xuyên, chi trả nợ lãi bám sát dự toán. Bội chi, kiểm soát trong phạm vi dự toán Quốc hội quyết định cả số tuyệt đối và tỷ lệ so GDP (dự toán 3,7% GDP, ước thực hiện 3,67% GDP). Nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài của quốc gia được kiểm soát trong phạm vi Quốc hội quyết định, đảm bảo an toàn, an ninh tài chính (nợ công dự toán 63,9%, ước thực hiện khoảng 61,4% GDP).
Dù vượt dự toán nhưng thu ngân sách vẫn chưa đạt được một số mục tiêu đặt ra theo nghị quyết của Quốc hội. Những thách thức ở đây là gì, thưa ông?
Ở các góc độ khác nhau, vẫn có những thách thức nhất định. Đó là thu từ 3 khu vực trọng điểm không đạt dự toán. Nguyên nhân chủ yếu do dự toán năm 2018 tính cao: khu vực doanh nghiệp nhà nước tăng 13,1% so với năm 2017; khu vực đầu tư nước ngoài (FDI) tăng 30,1%; khu vực kinh tế ngoài quốc doanh tăng 20,4%.
Bên cạnh đó còn do nền ước thu năm 2017 để tính dự toán thu năm 2018 cao. Thực tế thực hiện, thu năm 2017 từ 3 khu vực này thấp hơn trên 34.000 tỷ đồng so với nền ước tại thời điểm tính dự toán năm 2018. Một lý do nữa là hoạt động sản xuất kinh doanh của một số ngành có số nộp ngân sách lớn chưa đạt tốc độ tăng trưởng như kỳ vọng. Chẳng hạn, ngành viễn thông (thuế thu nhập doanh nghiệp 9 tháng đạt khoảng 59%), ngành thuốc lá (thu 9 tháng ước đạt 70,6%), bia rượu (khoảng 69,5%)... Tiếp đến là thu ngân sách của một số địa phương trọng điểm cũng chưa đạt dự toán.
Theo báo cáo của các địa phương ở thời điểm tổng hợp dự toán, một số địa phương hụt thu so với dự toán. Lý do là các địa phương trọng điểm thu, cũng là các khu vực trọng điểm về kinh tế, có quy mô kinh tế lớn, công nghiệp và dịch vụ tăng trưởng khá, có nhiều dư địa về thu ngân sách... Do vậy, khi xây dựng dự toán thu, Chính phủ thường giao cho các địa phương này ở mức phấn đấu cao hơn mức bình quân chung, trên cơ sở yêu cầu bám sát điều kiện phát triển kinh tế trên địa bàn và đẩy mạnh công tác quản lý thu, chống thất thu, xử lý thu hồi nợ thuế… Điều đó đã làm cho việc thực hiện thu không đạt theo dự toán.
Cuối cùng là tình trạng chuyển giá, trốn thuế, nợ thuế còn phức tạp. Thời điểm 31-12-2016, số nợ thuế là 77.300 tỷ đồng; thời điểm 31-12-2017, con số này là 73.100 tỷ đồng; đến thời điểm 30-9, số nợ thuế xấp xỉ 83.000 tỷ đồng.
Chính phủ đang chỉ đạo Bộ Tài chính phối hợp với các địa phương phấn đấu tăng thu, giảm tối đa số địa phương hụt thu; trường hợp địa phương dự kiến hụt thu, phải chủ động sắp xếp, giảm, giãn các nhiệm vụ chi, đồng thời sử dụng các nguồn lực của địa phương để đảm bảo các nhiệm vụ chi, không phải điều chỉnh giảm dự toán. Đồng thời, tăng cường thanh tra, kiểm tra, thu đúng, thu đủ các nguồn thu của ngân sách nhà nước; rà soát số nợ thuế phản ánh đúng thực chất hơn; khẩn trương trình các cấp thẩm quyền việc sửa đổi Luật Quản lý thuế, tạo thuận lợi hơn nữa cho người nộp thuế, song song với việc bao quát các nguồn thu mới, tăng cường hiệu quả, hiệu lực quản lý thu và đánh giá thực chất số nợ thuế.
Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ trình Quốc hội việc dự toán số thu năm 2019 sát thực tế hơn. Theo đó, dự toán thu nội địa từ sản xuất - kinh doanh năm 2019 dự kiến tăng 12,8%, phù hợp với kế hoạch tăng trưởng kinh tế 6,6% - 6,8% và lạm phát khoảng 4%. Đối với 16 địa phương có điều tiết về trung ương, dự toán thu năm 2019 tăng bình quân khoảng 13,1% so ước thực hiện năm 2018.
Bộ Tài chính sẽ ưu tiên các giải pháp trọng tâm nào để phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước năm nay, thưa ông?
Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành, địa phương thực hiện tốt chủ trương chung của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư thông qua việc cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện kinh doanh, sửa đổi, bổ sung các chính sách đảm bảo phù hợp với thực tế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển, qua đó tạo nguồn thu vững chắc cho ngân sách nhà nước.
Vừa qua Bộ Tài chính đã tổ chức họp trực tuyến với các địa phương để bàn các giải pháp tăng cường công tác thu, chống thất thu, xử lý nợ đọng thuế, nhất là các địa bàn, lĩnh vực trọng điểm thu, các hoạt động kinh doanh qua mạng, nhà hàng, khách sạn, khu vực kinh tế phi chính thức, các doanh nghiệp FDI...
Chi ngân sách vẫn luôn là vấn đề lo ngại của dư luận xã hội. Thách thức này sẽ được ngành tài chính giải quyết ra sao?
Trong bối cảnh cụ thể hiện nay, hai vấn đề lớn trong chi ngân sách là: thứ nhất kỷ luật, kỷ cương và hiệu quả trong chi tiêu ngân sách; thứ hai là vấn đề cơ cấu lại ngân sách đảm bảo tính bền vững của nền tài chính quốc gia.
Về kỷ luật, kỷ cương và hiệu quả trong chi tiêu ngân sách, đúng là còn tình trạng phê duyệt các chương trình, dự án khi chưa cân đối được nguồn; phân bổ dàn trải, giải ngân không đạt kế hoạch, số chuyển nguồn lớn và kéo dài... đội chi phí lên cao; việc tách bạch chi đầu tư - thường xuyên khó bảo đảm các định mức kinh tế - kỹ thuật, giảm hiệu quả, tuổi thọ của công trình, dự án đầu tư; hiệu quả đầu tư công thấp...
Về cơ cấu lại chi ngân sách, thời gian qua bước đầu đã đạt được các kết quả nhất định; đã giảm tỷ trọng chi thường xuyên thực hiện xuống 63% (mục tiêu là dưới 64%), tăng tỷ trọng chi đầu tư thực hiện lên 26% - 27% (mục tiêu là 25% - 26%); trong khi vẫn điều chỉnh tiền lương bình quân 7%/năm, cùng với triển khai chính sách nghèo đa chiều, an sinh xã hội, đảm bảo an ninh - quốc phòng... Tuy nhiên, việc cơ cấu lại chi giữa chi thường xuyên - chi đầu tư, giữa các lĩnh vực chi và trong từng lĩnh vực chi, giữa chi cho con người và chi cho các hoạt động khác còn khó khăn do chi thường xuyên chủ yếu là chi cho con người (khoảng 60% - 70%) nên việc điều chỉnh, cơ cấu phụ thuộc nhiều vào kết quả thực hiện tinh giản biên chế và đổi mới khu vực sự nghiệp công. Tuy nhiên, vẫn chưa đạt mục tiêu theo các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước; từ đó, hạn chế việc thực hiện các mục tiêu về cơ cấu lại ngân sách theo các nghị quyết của Bộ Chính trị, của Quốc hội.
Bộ Tài chính sẽ chú trọng những giải pháp như thế nào để tăng cường kỷ luật, kỷ cương ngân sách?
Bộ Tài chính quán triệt yêu cầu tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong thu ngân sách, chống thất thu, giảm nợ đọng thuế, chi ngân sách chặt chẽ theo phạm vi dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi. Đồng thời, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng, quản lý ngân sách, tài sản công được giao. Công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán cũng đã được tăng cường. Đặc biệt Quốc hội rất quan tâm đến tiến độ triển khai thực hiện các kiến nghị của thanh tra, kiểm toán, xử lý trách nhiệm người đứng đầu.
Cũng cần nói thêm rằng, việc tăng cường kỷ cương, kỷ luật ngân sách phải gắn liền với việc tăng cường kỷ cương kỷ luật trong các lĩnh vực có liên quan, như: quản lý đất đai, tài nguyên khoáng sản, quản lý đầu tư xây dựng... Trong thời gian tới, cần tiếp tục chú trọng thực hiện các giải pháp tăng cường kỷ cương kỷ luật ngân sách như: sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định pháp luật; quản lý chặt chẽ chi; tăng cường công tác kiểm tra, kiểm toán, thanh tra; xử lý nghiêm các sai phạm về quản lý tài chính - ngân sách…
Xin cảm ơn ông!
