Theo người dân địa phương, Bàu Bà là một hồ nước ngọt nằm giữa sa mạc cát trắng, có diện tích trên 70ha, còn được biết đến với tên gọi Bàu Sen. Cứ khoảng tháng 5 đến tháng 9 hàng năm, sen nở kín mặt hồ, tạo thành một tuyệt cảnh thiên nhiên. Vậy nhưng, từ khoảng năm 2020 đến nay, sen trong hồ bỗng nhiên chết hàng loạt và vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Bàu Bà hiện chỉ còn rất ít sen, nằm rải rác quanh mép hồ. Tuy nhiên, những cây sen còn sót lại này đang tiếp tục có dấu hiệu héo úa, không còn sức sống.
“Cách đây khoảng 5 năm, mỗi khi mùa hè đến, sen trong Bàu Bà phát triển rất mạnh, kéo dài từ bờ ra tới hồ tầm hơn 12m, phủ kín gần như cả mặt hồ. Từ năm 2019, khi dự án Trạm cấp nước Hòa Thắng đi vào hoạt động thì lượng sen chết dần. Diện tích sen đã giảm đi khoảng 70-80% so với thời điểm trước đó”, ông Nguyễn Văn Quang, ngụ xã Hòa Thắng, huyện Bắc Bình, chia sẻ.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, năm 2019, UBND tỉnh Bình Thuận cấp giấy phép môi trường cho dự án Trạm cấp nước Hòa Thắng (Công ty CP Cấp thoát nước Bình Thuận) khai thác nguồn nước ở Bàu Bà và được phép xả nước thải sản xuất sau khi đã xử lý xuống bàu. Trạm cấp nước này hoạt động với công suất 1.000m3/ngày, công suất tối đa 3.600m3/ngày, lượng nước thải sau khi được xử lý sẽ thải ra Bàu Bà với lưu lượng 30m3/ngày (chu kỳ 3 ngày/lần).
Theo thông tin chúng tôi có được, giấy phép môi trường của dự án đến ngày 15-10-2024 sẽ hết hạn và đơn vị này đã có đơn xin cấp lại giấy phép môi trường. Tuy nhiên, trước hiện tượng cây sen trong Bàu Bà đang bị suy giảm, Sở VH-TT-DL tỉnh Bình Thuận đã đề nghị Phòng TN-MT huyện Bắc Bình và các đơn vị liên quan cần làm rõ việc khai thác nguồn nước ở Bàu Bà có ảnh hưởng đến trữ lượng nước hay không. Ngoài ra, việc xả thải ra Bàu Bà chắc chắn sẽ có tác động, ảnh hưởng đến nguồn nước và hệ sinh thái động vật, thực vật trong khu vực.
Theo ông Võ Thành Huy, Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Bình Thuận, qua theo dõi trực quan, từ năm 2021 đến nay, cây sen trong Bàu Bà giảm dần qua từng năm và hiện còn rất ít, nhưng chưa xác định rõ nguyên nhân. Do đó, Sở VH-TT-DL tỉnh Bình Thuận đề nghị, trước khi quyết định cấp lại giấy phép môi trường dự án cần cân nhắc, đánh giá một cách khoa học, để xác định những tác động tiêu cực có thể xảy ra. Đối với tình trạng sen chết hàng loạt tại khu vực Bàu Bà, UBND huyện Bắc Bình cho biết, đang phối hợp với Sở TN-MT tỉnh Bình Thuận để làm rõ nguyên nhân.
Năm 2019, thắng cảnh Bàu Trắng được Bộ VH-TT-DL xếp hạng di tích cấp quốc gia. Thắng cảnh này được khoanh vùng bảo vệ với tổng diện tích hơn 371ha; trong đó bao gồm Bàu Ông, Bàu Bà và đồi cát Trinh Nữ.
