Sáp nhập để tạo không gian phát triển
* PHÓNG VIÊN: Dự kiến sau khi sắp xếp chúng ta sẽ giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh. Khi đó, theo ông nên chú trọng vấn đề gì để chính quyền mới phát huy được lợi thế từ truyền thống, văn hóa, xã hội, kinh tế?
* TS TRẦN ANH TUẤN: Đến nay, việc thực hiện sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, tiếp tục sáp nhập các đơn vị cấp xã, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đang là nội dung quan trọng của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy. Để thực hiện nhiệm vụ này, tôi cho rằng nên thay đổi tư duy trong việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã. Theo đó, không chỉ đơn thuần căn cứ vào tiêu chí quy mô dân số hay diện tích tự nhiên mà phải chú ý tới quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương cũng như chiến lược phát triển, không chỉ dừng ở địa phương mà còn cả vùng và đất nước.
Chúng ta hiện có 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, dự kiến sau sắp xếp, sáp nhập chỉ còn khoảng 34 tỉnh, thành phố là để tạo không gian phát triển, có trọng tâm, trọng điểm, phát huy được sức mạnh tổng hợp của các địa phương (sau sáp nhập) về vị trí địa lý, tài nguyên, kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, nguồn nhân lực và các tiềm năng lợi thế khác... Sau sáp nhập, có địa phương trở thành động lực phát triển vùng; có địa phương sẽ trở thành cực tăng trưởng. Vì vậy, nên quan tâm, chú trọng điểm cốt lõi, căn bản nhất là xóa bỏ cấp trung gian, tổ chức chính quyền địa phương theo 2 cấp một cách khoa học, phù hợp yêu cầu thực tiễn; thúc đẩy sự phát triển của đô thị, của nông thôn và miền núi, vùng sâu.
* Việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đang triển khai rất khẩn trương với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, dự kiến cấp xã mới hoạt động từ ngày 1-7; cấp tỉnh hoạt động từ ngày 1-9. Cấp cơ sở cần nỗ lực ra sao để thực hiện mục tiêu này?
* Theo tôi, trước hết phải tuân thủ và bám sát các chỉ đạo của Trung ương, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư; các chỉ đạo của Chính phủ cùng với hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương và Bộ Nội vụ trong quá trình triển khai, thực hiện. Phải thống nhất nhận thức rằng, sáp nhập các đơn vị hành chính, dù là cấp xã hay cấp tỉnh, đều phải lấy mục tiêu vì sự phát triển. Không nên câu nệ hoặc suy nghĩ đơn thuần chỉ là tiêu chí về dân số, về diện tích. Mọi người cùng tập trung, nỗ lực xây dựng đề án trình các cấp có thẩm quyền đảm bảo đúng tiến độ để đạt mục tiêu và kế hoạch đề ra.
* Mô hình thành phố trong thành phố (như TP Thủy Nguyên thuộc TP Hải Phòng; TP Thủ Đức thuộc TPHCM) nên được điều chỉnh ra sao?
* Sau khi sáp nhập một số tỉnh, tiếp tục sáp nhập các đơn vị cấp xã, nước ta sẽ có một bản đồ địa giới mới, trong đó có địa giới các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; thành phố trực thuộc thành phố, thành phố trực thuộc tỉnh, quận, thị xã, liên xã, liên phường. Chính quyền ở các địa phương được tổ chức 2 cấp để tinh gọn bộ máy, bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả - các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước sẽ được đưa thẳng về cấp cơ sở.
Từ xưa tới nay và trong tương lai, vấn đề đô thị hóa vẫn luôn là một xu thế, tạo động lực và có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, văn hóa, khoa học - công nghệ của một vùng và quốc gia. Theo quy định hiện nay, đô thị thuộc cấp huyện gồm thành phố thuộc thành phố; thành phố thuộc tỉnh; quận, thị xã. Tuy là cấp huyện nhưng thành phố thuộc thành phố, thành phố thuộc tỉnh hoặc quận là các đô thị được thiết lập có vị trí, ý nghĩa và sứ mệnh khác nhau. Ví dụ như TP Thủ Đức được thành lập không chỉ dành cho TPHCM mà còn để tạo động lực phát triển kinh tế Đồng bằng sông Cửu Long và thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế phía Nam… Các đô thị khác cũng thế. Do đó, nên giữ lại các đô thị này và thành lập cấp chính quyền ở đó, nhất là các thành phố như Thủ Đức, Hạ Long, Hội An... và quy định đó là cấp chính quyền cơ sở (cấp dưới tỉnh). Còn tại các phường mới (sau sáp nhập) thuộc các đô thị này chỉ tổ chức các cơ quan hành chính thuộc thành phố để theo dõi, quản lý hành chính trên địa bàn phường tốt hơn.
Đấy là chưa nói, TPHCM, TP Đà Nẵng đã và đang thực hiện mô hình chính quyền đô thị 1 cấp từ năm 2021 (thành phố chỉ tổ chức là 1 cấp chính quyền gồm HĐND và UBND) và được đánh giá có hiệu quả. Việc tiếp tục thực hiện mô hình này hay kết thúc nên được xem xét.
* Trong việc sáp nhập tỉnh, khó khăn nhất là gì?
* Trong quá trình sáp nhập tỉnh, tỉnh nào cũng mong muốn giữ tên, mong muốn được đặt trung tâm hành chính… tại tỉnh mình. Do đó, khó nhất khi sáp nhập các tỉnh là việc đặt tên tỉnh và đặt trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế của tỉnh mới (sau sáp nhập). Công việc này là khó khăn nhất vì phải phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội, lịch sử, truyền thống, văn hóa, an ninh, quốc phòng... và nhất là phải bảo đảm sự đoàn kết, đồng thuận của nhân dân và đội ngũ cán bộ, công chức, mọi người đều phấn khởi, vui vẻ, có động lực làm việc và tạo cơ sở để quản trị địa phương hiệu quả, thúc đẩy phát triển.
Giữ được người tài trong bộ máy mới
* Khi không tổ chức chính quyền cấp huyện, nhiều ý kiến cho rằng nên phân công, tổ chức lại đội ngũ cán bộ theo hướng “bám cơ sở”, đưa cán bộ có trình độ từ tỉnh, huyện về xã?
* Cán bộ là nhân tố quyết định đến hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương. Tổ chức bộ máy “gọn” mà chất lượng đội ngũ công chức không “tinh” thì không thể bảo đảm phục vụ tốt nhân dân. Do đó, trong tinh gọn bộ máy, phải đánh giá, phân loại để nâng cao chất lượng đội ngũ, lựa chọn những người làm việc tốt bố trí vào bộ máy mới.
Điều đó đòi hỏi người lãnh đạo công tâm, khách quan, không căn cứ vào các tiêu chí định tính mà vào các tiêu chí định lượng. Đây là trách nhiệm của những người trực tiếp giao việc cho công chức và chịu trách nhiệm về kết quả đánh giá. Không nên phân biệt cán bộ, công chức giữa các cấp như hiện nay. Bên cạnh đó, giải quyết chế độ, chính sách đối với những người chịu tác động của tinh gọn bộ máy theo quy định của pháp luật.
* Vậy sẽ có một cuộc “cách mạng” trong bồi dưỡng cán bộ?
* Việc bồi dưỡng các kiến thức, kỹ năng cho cán bộ, công chức là việc làm thường xuyên trong xây dựng và phát triển nguồn nhân lực công vụ. Khi tổ chức chính quyền địa phương thành 2 cấp, chúng ta nên hoàn thiện lại chế độ công vụ, công chức, không phân biệt cán bộ, công chức cấp xã với cán bộ, công chức cấp trên. Những người được bố trí vào bộ máy mới phải được sàng lọc, đánh giá để đáp ứng yêu cầu vị trí, việc làm. Bên cạnh đó, đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức theo hướng chú trọng đến các kỹ năng hành chính, giao tiếp, làm việc nhóm, sử dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo...
