Ngày 28-2-2025, trong phiên họp kiểm điểm và đánh giá quá trình triển khai Nghị quyết 18 NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới, tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị, Bộ Chính trị quyết định miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ bậc mầm non đến hết THPT công lập trên phạm vi cả nước, từ năm học 2025-2026. Quyết định này không chỉ đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chính sách giáo dục mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong việc bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục công bằng, tạo cơ hội học tập bình đẳng cho mọi công dân.
Việc miễn học phí có ý nghĩa hỗ trợ trực tiếp về tài chính và thể hiện tầm nhìn dài hạn về phát triển nguồn nhân lực, tính nhân văn. Trong bối cảnh nền kinh tế số và cách mạng công nghiệp 4.0 đang tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực, giáo dục trở thành động lực cốt lõi để nâng cao chất lượng lao động, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế. Một nền giáo dục mạnh mẽ không chỉ tạo ra một thế hệ công dân có kiến thức và kỹ năng mà còn là nền tảng vững chắc để Việt Nam cạnh tranh trên trường quốc tế, tiến bước vững vàng vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Trong bối cảnh hiện tại của đất nước, chính sách miễn học phí đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu bất bình đẳng giáo dục giữa các vùng miền. Những học sinh ở nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa sẽ có cơ hội học tập ngang bằng học sinh ở đô thị. Việc loại bỏ rào cản tài chính giúp đẩy nhanh tốc độ phổ cập giáo dục, tạo nền tảng cho một xã hội học tập phát triển bền vững. Một nền giáo dục mạnh mẽ sẽ đảm bảo mỗi công dân đều có kiến thức, kỹ năng và tư duy sáng tạo, góp phần xây dựng một quốc gia hùng cường. Vì vậy, miễn học phí không chỉ dừng lại ở việc giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh mà còn là chiến lược dài hạn giúp tái cơ cấu hệ thống giáo dục.
Hiện nay, theo Bộ GD-ĐT, mức học phí trung bình của bậc phổ thông công lập dao động 2-5 triệu đồng/năm, tùy từng cấp học và địa phương. Đối với những gia đình có thu nhập thấp hoặc có nhiều con đi học, đây là một khoản chi phí đáng kể, thậm chí trở thành rào cản lớn khiến nhiều học sinh phải nghỉ học.
Ở nhiều địa phương, phụ huynh buộc phải đối mặt với lựa chọn khó khăn: để con tiếp tục đến trường, hoặc cho nghỉ học để kiếm tiền phụ giúp gia đình. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai của từng cá nhân mà còn làm giảm chất lượng nguồn nhân lực của cả đất nước. Do đó, chính sách miễn học phí giúp giảm đáng kể tỷ lệ học sinh bỏ học, đảm bảo một môi trường giáo dục công bằng, toàn diện và tiếp cận được mọi đối tượng học sinh.
Chủ trương miễn học phí phổ thông mang lại nhiều lợi ích thiết thực, song quá trình thực thi cũng đặt ra nhiều thách thức lớn về tài chính, quản lý ngân sách và đảm bảo chất lượng giáo dục. Việc miễn học phí đặt ra áp lực tài chính không nhỏ khi ngân sách nhà nước mỗi năm phải bổ sung hàng chục ngàn tỷ đồng. Trong bối cảnh ngân sách phải đáp ứng nhiều lĩnh vực quan trọng như y tế, an sinh xã hội và đầu tư hạ tầng, việc đảm bảo nguồn lực ổn định để duy trì chính sách nhân văn trên trở thành bài toán cần được giải quyết một cách chiến lược.
Bên cạnh đó, miễn học phí không đồng nghĩa với việc loại bỏ toàn bộ chi phí giáo dục, khi nhiều trường vẫn duy trì các khoản phí khác. Nếu không có sự giám sát chặt chẽ, có nguy cơ một số trường sẽ tăng các khoản thu khác để bù đắp cho ngân sách thiếu hụt từ học phí, khiến phụ huynh vẫn chịu gánh nặng tài chính. Vì vậy, nên có cơ chế minh bạch để kiểm soát các khoản thu, tránh lạm thu, đảm bảo chính sách miễn học phí thực sự mang lại lợi ích thực tế cho học sinh và phụ huynh.
Chính phủ nên có các biện pháp hỗ trợ song hành, bao gồm tăng cường đầu tư vào hạ tầng giáo dục, nâng cấp cơ sở vật chất để đáp ứng nhu cầu giảng dạy; cải thiện chế độ đãi ngộ cho giáo viên, giúp họ có điều kiện làm việc tốt hơn và gắn bó lâu dài với nghề; đổi mới chương trình giảng dạy, tối ưu hóa nguồn lực để sử dụng ngân sách hiệu quả, nâng cao chất lượng giáo dục.
