PHÓNG VIÊN: Thưa Bộ trưởng, ông có thể chia sẻ về ý nghĩa của bản quy hoạch vùng Đông Nam bộ chuẩn bị được công bố?
* Bộ trưởng NGUYỄN CHÍ DŨNG: Trong bối cảnh đóng góp của vùng trong GDP của cả nước đang có xu hướng giảm và khu vực Đông Nam bộ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như ùn tắc giao thông, thiếu cơ sở hạ tầng, ngập úng, ứng phó với biến đổi khí hậu... bản quy hoạch này là cơ sở quan trọng để tháo gỡ các điểm nghẽn và các nút thắt, khơi thông nguồn lực cho vùng Đông Nam bộ phát triển mạnh mẽ. Chiếc lò xo đang bị nén lại sẽ được bung ra và phát triển mạnh mẽ, giải phóng nguồn lực rất lớn.
Theo tôi, tinh thần của bản quy hoạch này có thể gói gọn trong 3 từ: đột phá, tiên phong và liên kết. Thứ nhất, quy hoạch đã cụ thể hóa được Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị về tầm nhìn phát triển vùng Đông Nam bộ. Thứ hai, tìm ra được những định hướng phát triển, không gian phát triển, động lực phát triển cho từng khu vực, từng địa phương, từng lĩnh vực kinh tế. Thứ ba, làm rõ hình hài hệ thống hạ tầng khung kết nối một cách đồng bộ, hiện đại cho cả vùng. Đây là tiền đề phát triển vừa nhanh vừa bền vững vừa lâu dài cho cả vùng và rộng hơn là cả nước.
Ông có thể nói rõ hơn về tính đột phá, tiên phong và liên kết của quy hoạch?
* Đó là sự đột phá từ tư duy, tầm nhìn cho đến tổ chức thực hiện. Về tiên phong, vùng Đông Nam bộ phải đi đầu trong năng động sáng tạo; đi đầu trong đổi mới và cải cách; đi đầu trong hình thành các lĩnh vực dẫn dắt và đóng góp cho đất nước, cho các vùng xung quanh; đi đầu trong khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo; đi đầu trong giáo dục đào tạo, phát triển văn hóa, xã hội… Cuối cùng, về liên kết, tôi cho rằng đây đã trở thành xu thế tất yếu để có thể hỗ trợ, bổ sung cho nhau, khai thác tận dụng hết các lợi thế tiềm năng của nhau và mang lại những giá trị lớn hơn. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và trong các Nghị quyết gần đây của Bộ Chính trị đều nhấn mạnh về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc liên kết vùng.
Tôi muốn nói thêm trước đây TPHCM, vùng Đông Nam bộ luôn có vai trò tiên phong về những mô hình kinh tế mới, thể chế mới, cơ chế mới, phương thức mới. Trong giai đoạn tới đây, đối với cơ chế mới có tính chất đặc thù, vượt trội, chúng ta nên dành cho khu vực này, dành cho TPHCM những cơ chế thật mạnh mẽ, đi đầu. Như vậy sẽ có những bước phát triển rất tốt.
Một bản quy hoạch với rất nhiều đổi mới, đột phá là điều kiện cần, nhưng điều kiện đủ là việc thực hiện quy hoạch một cách suôn sẻ. Theo Bộ trưởng, có những điều gì cần phải lưu ý khi triển khai bản quy hoạch này?
* Thứ nhất, phải nâng cao nhận thức, vai trò của liên kết vùng, của quy hoạch vùng, tức là nói đến liên kết vùng thì chúng ta phải thống nhất trong nhận thức, rồi mới nói đến hành động.
Thứ hai, phải có cơ chế chính sách đặc thù, vượt trội cho vùng. Vừa qua chúng ta đã có cơ chế, chính sách đặc thù cho TPHCM. Bước tiếp theo là rà soát xem còn có những cơ chế chính sách gì nữa để có thể hiện thực hóa các mục tiêu đề ra. Hiện nay Bộ KH-ĐT đang cùng các bộ, ngành, địa phương nghiên cứu, “may đo” các cơ chế chính sách cho vùng này, cũng như các vùng khác trong cả nước phù hợp với điều kiện đặc thù, từ đó phát huy được tiềm năng, thế mạnh của từng vùng.
Thứ ba, tôi cho rằng các vùng, đặc biệt là Đông Nam bộ, phải có cơ chế huy động nguồn lực riêng. Nếu như chỉ phụ thuộc vào ngân sách nhà nước thì rất khó đạt được các mục tiêu đề ra vì nhu cầu đầu tư rất lớn. Chúng ta cần mạnh dạn đầu tư, miễn là đúng địa chỉ, đảm bảo hiệu quả. Cần phải tập trung vào phát triển để duy trì sự ổn định chứ không phải ngược lại.
Trong bản quy hoạch này vấn đề liên kết vùng được thể hiện rõ nét như thế nào?
* Liên kết vùng có nhiều nội dung như liên kết hạ tầng, liên kết xã hội, liên kết về ứng phó với biến đổi khí hậu, liên kết về đào tạo, nguồn nhân lực… nhằm tận dụng khai thác được cơ hội, thế mạnh của từng địa phương thay vì “cát cứ”.
Ví dụ như Cảng hàng không Long Thành nếu hoàn thành sẽ không chỉ là một sân bay chở khách đi, khách đến, mà sẽ là trung tâm trung chuyển của khu vực và thế giới; tạo ra một hệ sinh thái công nghiệp hậu cần - bảo dưỡng - sửa chữa phục vụ hoạt động khai thác xuất nhập khẩu, liên kết với các cảng khác như Cái Mép - Thị Vải, bổ sung hỗ trợ cho nhau mà không triệt tiêu nhau.
Tương tự, các tuyến đường vành đai khi kết nối sẽ giúp hình thành các khu đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ; các hành lang kinh tế như: TPHCM - Biên Hòa - Vũng Tàu, TPHCM - Cần Thơ - Cà Mau sẽ liên kết các tỉnh thành trong khu vực, thúc đẩy giao thương và sản xuất hàng hóa.
Để thực hiện quy hoạch, trách nhiệm lớn được đặt lên vai những địa phương trong vùng. Bộ trưởng muốn chia sẻ điều gì với chính quyền các địa phương?
* Tôi muốn nhấn mạnh 2 ý. Thứ nhất, phải nhận thức được việc liên kết vùng là xu thế tất yếu, liên kết để cùng nhau phát triển. Thứ hai, phải tham gia tích cực, hiệu quả trong cơ chế hoạt động của hội đồng điều phối vùng. Những vấn đề lớn của vùng sẽ được thảo luận ở hội đồng điều phối vùng. Những vấn đề mà từng địa phương không thể tự giải quyết được thì hội đồng điều phối vùng sẽ giải quyết, cao hơn nữa là các cấp có thẩm quyền, nhưng trước hết phải thông qua hội đồng điều phối vùng. Với quy chế, cơ chế rõ ràng, các địa phương cùng nhau tích cực tham gia vào hoạt động điều phối vùng thì chắc chắn sẽ giải quyết được nhiều vấn đề đang vướng mắc hiện nay.
