Quét mã vạch, ra... mù mờ

Có cũng như không!

Cuối tuần, khách mua hàng tại các siêu thị lớn trên địa bàn TPHCM khá tấp nập. Chúng tôi theo chân chị Đông Liên ngụ tại đường Phan Văn Hớn (quận 12) mua hàng tại một siêu thị lớn ở quận Tân Phú.

Cầm smartphone trên tay, chị Liên cẩn thận dùng app quét mã vạch đọc xuất xứ một số mặt hàng bánh kẹo, dầu ăn, mỹ phẩm, thịt gia súc, gia cầm các loại. Thông tin sau quét mã cho ra nơi sản xuất, trọng lượng sản phẩm, cách dùng… Nhưng không phải tất cả mọi mặt hàng đều đọc được, nhất là các loại trái cây, rau củ.

Phản hồi từ các phần mềm quét mã ghi là “sản phẩm chưa có tên trên hệ thống”, “sản phẩm chưa kiểm chứng, khách hàng nên cẩn trọng”, trong khi các mặt hàng trái cây, rau củ này đều được giới thiệu nhập khẩu từ Anh, Mỹ, Australia, hoặc được sản xuất tại các khu nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam. Chúng tôi thử ghé một số siêu thị khác, tình trạng đọc mã “chập chờn” như trên cũng xảy ra. 

Mã vạch một sản phẩm trái cây bán tại siêu thị. Ảnh: CAO THĂNG

Qua trao đổi với một số doanh nghiệp (DN) được biết, trên thị trường hiện có hàng loạt phần mềm có thể cập nhật thông tin sản phẩm dễ dàng. Ví dụ như Icheck, B. check, V. check… Tuy vậy, các app này thuộc một số công ty quản lý. DN có sản phẩm muốn đưa vào hệ thống kiểm tra thông tin trên các app thì phải trả phí.

Nhiều quảng cáo từ các app khẳng định có khả năng phân biệt hàng thật - giả thông qua phần mềm quét mã vạch, nhưng thực sự có đúng như quảng cáo hay không thì vẫn còn là ẩn số. Bởi mấu chốt vấn đề chính là các app chỉ đọc hộ thông tin mà thôi. Nếu DN có sản phẩm nhưng không bỏ tiền mua dịch vụ từ app thì app không tải lên, không có thông tin (nhưng cũng không đồng nghĩa rằng đó là sản phẩm giả mạo). 

Anh Nguyễn Văn Lương, một người tiêu dùng ngụ tại quận 10, thắc mắc: “Điện thoại mình có cài Icheck, Barcode Việt. Mình thử đọc thông tin của các thương hiệu chính hãng (nước uống, dầu gội…), liền nhận được cảnh báo rằng sản phẩm chưa được kiểm chứng và xác thực thông tin từ nhà sản xuất, nhà nhập khẩu hay đơn vị sở hữu, nên xem xét kỹ sản phẩm trước khi mua. Lạ ở chỗ, nước uống, dầu gội mình mua tại các siêu thị lớn. Không lẽ, hàng mình mua là hàng dỏm?”.

Cần một quy trình giám sát chặt chẽ hơn

Đem những thắc mắc trên trao đổi với đại diện một số siêu thị trên địa bàn TPHCM và câu trả lời là: “Mã vạch chỉ là chìa khóa đưa khách hàng, DN đến với kho dữ liệu thông tin về sản phẩm, chứ không hẳn dùng nó để phân biệt hàng thật và hàng giả. Bởi muốn phân biệt được lại phải căn cứ vào hàng loạt yếu tố khác nữa”. Các dãy số của mã vạch chỉ giúp khách hàng truy xuất nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa mà thôi.

Khách hàng quét mã truy xuất nguồn gốc sản phẩm tại một cửa hàng tiện ích tối 16-10-2019

Thông tin thêm về các phần mềm quét mã vạch hiện nay, ông Nguyễn Viết Hồng, Tổng giám đốc Vina CHG, đánh giá mục tiêu quét mã truy xuất nguồn gốc nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đồng thời hỗ trợ các cơ quan chức năng trong việc quản lý. Tuy vậy, hiện nay việc áp dụng mã vạch chỉ mang tính khuyến khích, chưa bắt buộc, nên phụ thuộc nhiều vào năng lực cũng như trách nhiệm của chính DN.

Ngoài ra, việc quét mã còn phụ thuộc vào các tem QR, các app mà DN áp dụng. Để việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm dễ dàng thông qua các app trên điện thoại thông minh thì cần có một quá trình giám sát, quản lý chặt chẽ. Trong bối cảnh hiện nay, người tiêu dùng nên chủ động bảo vệ bản thân và gia đình bằng cách lựa mua sản phẩm ở những nơi uy tín, thay vì lệ thuộc vào các app.