Trong lễ kỷ niệm, các đại biểu đã ôn lại cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Nguyễn Trác.
Đồng chí Nguyễn Trác, bí danh Thiều, sinh ngày 4-11-1904, tại làng Hà Thanh, tổng Hạ Nông, phủ Điện Bàn, nay là làng Hà Tây, xã Điện Hòa, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Tháng 6-1927, người thanh niên Nguyễn Trác đã thoát ly gia đình vào Sài Gòn - Gia Định và làm công nhân cho hãng buôn “Grands magasins Charner”. Cuối năm 1928, đồng chí Nguyễn Trác tham gia tổ chức Công hội đỏ ở hãng “Grands magasins Charner”.
Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, qua nhiều lần thử thách, ngày 20-7-1930, đồng chí Nguyễn Trác được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam tại Chi bộ hãng Charner - một chi bộ Đảng trực thuộc Thành ủy Sài Gòn. Cuối tháng 10-1930, đồng chí Nguyễn Trác được Thành ủy Sài Gòn chỉ định làm Bí thư Chi bộ Charner.
Dưới sự lãnh đạo của chi bộ, ngày 21-1-1931, công nhân hãng Charner đấu tranh đòi cải thiện đời sống và đòi ngày làm việc 8 giờ. Chủ hãng đã bắt Nguyễn Trác ngay tại nơi làm việc và đưa về Sở Mật thám Catinat tra xét, nhưng đồng chí quyết không khai. Chúng đưa đồng chí về giam ở Khám Lớn (Sài Gòn).
Hơn 2 năm giam cầm, tra tấn, đến đầu tháng 5-1933, sau phiên tòa xét xử đặc biệt, đồng chí bị kết án 10 năm cấm cố vì tội âm mưu lật đổ chính quyền, đày đi Côn Đảo. Tháng 7-1936, đồng chí Nguyễn Trác và nhiều đồng chí khác ở nhà tù Côn Đảo được trao trả tự do.
Về quê nhà, đồng chí liên lạc với những người khác tiếp tục hoạt động. Tháng 9-1936, đồng chí Nguyễn Trác được cử vào Xứ ủy viên và được phân công làm Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam. Cuối năm 1937, đồng chí được bầu làm Phó Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ, kiêm Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam phụ trách các tỉnh từ Đà Nẵng trở vào.
Tiếp đó, đồng chí bị địch bắt giam ở nhà lao Hội An, Quy Nhơn, Buôn Ma Thuột vì bị kết án tham gia tổ chức đảng, âm mưu lật đổ chính quyền. Mãn hạn tù, tháng 7-1945, đồng chí về đến Quảng Nam móc nối với cơ sở tiếp tục hoạt động.
Tối 16-8-1945, Ủy ban khởi nghĩa thành phố Đà Nẵng được thành lập, đồng chí Nguyễn Trác được phân công làm Phó Chủ tịch Ủy ban khởi nghĩa. Sau khi khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi, đồng chí được bầu làm Ủy viên Quân sự và Ủy viên Tư pháp, Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời thành phố Đà Nẵng.
Từ cuối năm 1945 trở đi, đồng chí được phân công giữ nhiều chức vụ tại Tòa án quân sự Thuận Hóa, Tòa án Quân sự Liên khu 4, Bộ Tư pháp, Ban Pháp chế Trung ương Đảng… Tháng 4-1979, đồng chí Nguyễn Trác được Đảng và Nhà nước cho nghỉ hưu theo chế độ và sinh sống tại TP Hà Nội. Do tuổi cao, sức yếu, đồng chí đã từ trần ngày 11-8-1986.
Với những công lao đóng góp, đồng chí được tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Độc lập hạng Nhất; Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng và nhiều phần thưởng cao quý khác.
Ngày 29-3-2013, Chủ tịch nước truy tặng Huân chương Sao vàng cho đồng chí Nguyễn Trác.
Phát biểu tại lễ kỷ niệm, ông Lương Nguyễn Minh Triết, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam cho rằng, 86 tuổi đời, 56 năm tuổi Đảng, 51 năm hoạt động liên tục, oanh liệt và đầy nhiệt huyết, đồng chí Nguyễn Trác đã hiến dâng tất cả cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc ta.
Đồng chí Nguyễn Trác đã cùng với tập thể cấp ủy tổ chức thực hiện và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ chính trị được giao trong từng thời kỳ. Góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta thực hiện thắng lợi vẻ vang sự nghiệp cách mạng đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
“Lịch sử cách mạng Việt Nam mãi khắc ghi công lao to lớn của đồng chí Nguyễn Trác - người con kiên trung của quê hương Quảng Nam; người cán bộ tận tụy, công tâm; người cộng sản trọn nghĩa, vẹn tình. Kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Trác, chúng ta rất đỗi tự hào, trân trọng và thành kính biết ơn người con ưu tú của dân tộc, của quê hương Quảng Nam, chúng ta càng thấu hiểu và khắc ghi những bài học cách mạng vô cùng quý giá cho công cuộc xây dựng, phát triển quê hương, đất nước hiện nay”, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam chia sẻ.
