Thị trường thuốc lá thế hệ mới được chia làm 2 loại: thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử. Trong đó, thuốc lá làm nóng có chứa nguyên liệu thuốc lá rồi dùng phương pháp làm nóng mà không đốt cháy thuốc lá bên trong để tạo ra khí hơi aerosol có chứa nicotin.
Với các sản phẩm thuốc lá làm nóng có sự thẩm định của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), việc thay đổi cấu tạo của sản phẩm, tùy biến theo nhu cầu của người dùng là không thể. Trong khi đó, khác với thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử không có chứa nguyên liệu thuốc lá, mà chỉ dùng thiết bị điện tử của thiết bị để làm nóng dung dịch có hoặc không có chứa nicotin.
Thuốc lá điện tử cũng có 2 loại, hệ thống đóng và hệ thống mở. Hệ thống đóng là loại dùng kèm với ống chứa dung dịch sử dụng một lần (không thể châm thêm dung dịch khác) và hàm lượng nicotin trong dung dịch sẽ được kiểm soát theo quy định của pháp luật. Ngược lại, hệ thống mở là loại có thân chứa (tank), có thể bơm dung dịch vào để dùng trực tiếp và tái sử dụng nhiều lần. Với hệ thống mở, người dùng cũng dễ thêm hương liệu, hóa chất, không phải là các sản phẩm dung dịch nicotin hợp pháp được cung cấp kèm theo bởi nhà sản xuất thiết bị.
Thuốc lá thế hệ mới hiện đang bị trục lợi bởi những tay buôn hàng lậu. Đến nay, chưa có bất kỳ thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử nào được phép kinh doanh tại Việt Nam, nhưng thị trường lại mọc lên như nấm từ cửa hàng trực tuyến (trang mạng, kênh online) đến cửa hàng trực tiếp.
Đã có nhiều cửa hàng nằm “chễm chệ” ở mặt tiền đường trung tâm với tên gọi “Vape Club”, “Vape Việt Nam” thường xuyên đón khách lui tới để xem, trải nghiệm và lựa chọn sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Báo SGGP số ra ngày 29-3-2021 có bài “Chất độc bủa vây cổng trường”, cũng đã đề cập thực trạng thuốc lá điện tử lậu được bày bán nhan nhản, công khai trước cổng trường, thu hút nhiều học sinh sử dụng.
Chính phủ đã nhiều lần đề nghị các bộ, ban ngành phối hợp đề xuất phương thức quản lý, kinh doanh thuốc lá thế hệ mới nhằm góp phần phòng chống buôn lậu, nhưng đến nay một chính sách quản lý chính thức là điều tất cả vẫn đang phải chờ. Ngay trong giai đoạn chờ luật quản lý, tỷ lệ trẻ vị thành niên sử dụng thuốc lá điện tử tăng lên 2,6% (năm 2019). Đây thực sự là con số đáng báo động cho những nhà quản lý.
Việc nhanh chóng đưa ra chính sách quản lý những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt có thể sớm xem xét những sản phẩm có thể đi theo luật phòng chống tác hại thuốc lá hiện tại, là rất cần thiết và quan trọng, trì hoãn càng lâu sẽ càng tạo ra nhiều hệ lụy khôn lường cho giới trẻ và xã hội.
