Sáng 29-5, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường thảo luận về báo cáo chuyên đề giám sát tối cao của Quốc hội việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng.
Về y tế dự phòng, báo cáo chỉ rõ, khi phải đối mặt với những tình huống y tế khẩn cấp trên diện rộng như dịch Covid-19, hệ thống y tế nhất là y tế cơ sở và y tế dự phòng ở nhiều nơi bộc lộ rõ những tồn tại, yếu kém. Nhân lực y tế cơ sở, y tế dự phòng tuy đã được củng cố song vẫn còn thiếu về số lượng, hạn chế về trình độ, năng lực chuyên môn.
Nhiều địa phương báo cáo có tình trạng thiếu nhân lực tại y tế cơ sở, trong đó có cả những thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TPHCM. Hầu hết các địa phương phản ánh tình trạng này chủ yếu xảy ra tại các trạm y tế xã, trong đó, nhiều trạm y tế xã chưa có đủ số lượng nhân lực y tế theo các chức danh được quy định.
Bên cạnh đó, chế độ, chính sách đối với nhân viên y tế cơ sở, y tế dự phòng vẫn còn thấp, chưa thỏa đáng nhưng chậm được điều chỉnh, chưa đủ để thu hút, giữ chân họ gắn bó lâu dài với y tế cơ sở, y tế dự phòng.
Tình trạng nhân viên y tế nghỉ việc, thôi việc hoặc chuyển việc có chiều hướng gia tăng. Trong 4 năm 2018-2021, tổng số bác sĩ xã giảm là 2.238 người, năm 2020 có số bác sĩ tuyến xã giảm nhiều nhất (giảm 1.114 người so với năm 2019).
Cán bộ y tế có trình độ thạc sĩ, tiến sĩ tập trung chủ yếu ở tuyến tỉnh và trung ương. Nguyên nhân chính là do sự khác biệt về thu nhập cũng như môi trường làm việc, điều kiện phát triển của nhân viên y tế giữa các chuyên ngành, giữa các tuyến. Đầu tư cho y tế cơ sở, y tế dự phòng còn chưa thỏa đáng, chưa tương xứng với quan điểm "y tế dự phòng là then chốt, y tế cơ sở là nền tảng". Cơ chế tài chính cho hoạt động của y tế cơ sở chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu.
 |
Phiên thảo luận của Quốc hội sáng 29-5. Ảnh: QUANG PHÚC |
Điều kiện về thuốc, trang thiết bị y tế tại trạm y tế xã chưa bảo đảm để thực hiện các nhiệm vụ được giao. Trong khi tỷ lệ khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế (BHYT) tại y tế cơ sở là khoảng 75% thì tỷ trọng chi khám bệnh, chữa bệnh BHYT tại tuyến y tế cơ sở đạt 34,5% năm 2022, trong đó tại y tế xã chỉ đạt 1,7%.
Từ đó, đoàn giám sát đề nghị tăng cường khả năng cung ứng dịch vụ y tế cơ sở, y tế dự phòng. Đổi mới chính sách và phương thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ y tế cơ sở, y tế dự phòng, nhất là nhân lực làm việc tại trạm y tế xã. Điều động, luân phiên bác sĩ, cán bộ y tế để khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế tại trạm y tế xã. Cùng với đó, nghiên cứu bảo đảm tiền lương, phụ cấp, chế độ đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân viên y tế nói chung, nhân viên y tế cơ sở, y tế dự phòng nói riêng...
Phát biểu về nội dung này, PGS-TS Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Đa khoa Bình Dương (đoàn Bình Định) cho rằng, phát triển y tế dự phòng là thách thức lớn nhất trong giai đoạn hiện nay.
Theo ĐB Nguyễn Lân Hiếu, tăng lương, xây cơ sở đẹp, mua máy móc không giải quyết được gốc rễ vấn đề. Bởi lương không thể tăng mãi. “Cơ sở khang trang mà không có bệnh nhân. Máy móc hiện đại mà không ai biết sử dụng. Cuối cùng là lãng phí rất lớn”, ĐB Nguyễn Lân Hiếu cho biết.
Theo ĐB, trạm y tế xã có 2 nhiệm vụ dự phòng là tiêm chủng, phòng, chống dịch, giáo dục, tuyên truyền và điều trị, chăm sóc sức khỏe người bệnh, quản lý các bệnh mãn tính, sơ cứu, cấp cứu tại cộng đồng. Tuy nhiên, nhiệm vụ thứ hai ngày càng teo tóp, khiến cho việc hoàn thành nhiệm vụ thứ nhất trở nên bội phần khó khăn so với trước.
 |
| Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (Bình Định). Ảnh: VIẾT CHUNG |
Để y tế dự phòng không ngày càng “teo tóp”, ĐB Nguyễn Lân Hiếu cho rằng, nên thử nghiệm mô hình mới, coi trạm y tế xã, phường là phòng khám của trung tâm y tế huyện, các tiêu chuẩn con người là tương đương nhau cả về người bệnh và nhân viên y tế. Các bác sĩ trung tâm y tế quận, huyện sẽ có buổi khám ngoại trú cố định ở các xã, phường, đặc biệt là các bệnh mãn tính không lây nhiễm như huyết áp, tiểu đường, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Cùng với đó là các buổi khám về ngoại sản, nhi để tư vấn cho người bệnh đi khám chữa đúng địa chỉ… Đồng thời, giao thêm quyền và trách nhiệm cho trưởng trạm y tế, động viên họ để phát triển thế mạnh của mình. Khi đã vận hành trơn tru, có thể tiến lên bước nữa là phối hợp giữa các bệnh viện tỉnh và các trung tâm y tế quận, huyện.
 |
| Các đại biểu dự họp sáng 29-5. Ảnh: QUANG PHÚC |
Cũng theo ĐB Nguyễn Lân Hiếu, số hóa ngành y tế bao gồm quản lý sức khỏe, khám chữa bệnh từ xa sẽ là chìa khóa thành công cho hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu.
ĐB Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) cũng cho rằng, cơ chế chính sách chưa thực sự tạo điều kiện cho y tế cơ sở phát huy khả năng và tiềm năng, dẫn tới người dân tiếp tục vượt tuyến, chịu chi phí cao cho chăm sóc sức khỏe. Các bệnh viện tuyến trên tiếp tục quá tải và sự hài lòng của người dân khó được cải thiện. Thu nhập của cán bộ y tế y tế cơ sở thấp, chủ yếu là từ lương, phụ cấp nghề trung bình 5-7 triệu đồng/tháng. Do đó, ĐB đề nghị tiếp tục đầu tư nhân lực, vật lực, tài lực để phát triển hệ thống y tế cơ sở nhằm phát huy tối đa nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe toàn dân trong tình hình mới trên tinh thần bảo vệ sức khỏe, tính mạng của nhân dân là trước hết, trên hết.
Các ý kiến cũng cho rằng, y tế cơ sở hiện nay vẫn chủ yếu là "chuyển tuyến" cho người bệnh, do đó cần phải đầu tư đồng bộ cho hệ thống này.
