Phát triển ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm: Quan trọng yếu tố đầu vào

Nhu cầu lớn

Theo các số liệu của Liên đoàn Kỹ thuật Đức (VDMA), ngành công nghiệp đóng gói thực phẩm chế biến toàn cầu sẽ tăng trưởng 38% trong giai đoạn 2015-2020. Điều này, dẫn đến nhu cầu về máy móc, vật liệu in ấn và đóng gói cũng sẽ gia tăng 25%. Còn theo Hiệp hội In ấn Việt Nam (VPA), thị trường in ấn và đóng gói bao bì tại Việt Nam trong những năm qua đạt mức tăng trưởng 15% - 20%. Tăng trưởng kinh tế và nhu cầu tiêu dùng lớn chính là yếu tố kích thích sự phát triển của ngành công nghiệp in ấn, đóng gói bao bì trong nước. 

Trong những năm qua, ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm tại Việt Nam đã phát triển ổn định, riêng TPHCM chiếm 60% - 65% thị phần toàn ngành. So với các nước và khu vực, doanh nghiệp (DN) ngành này tại Việt Nam cũng đang phát triển mạnh.

Ông Hoàng Quang Huy, Thư ký Hiệp hội Nghiên cứu và phát triển phục vụ đổi mới sáng tạo (RDI Vietnam), cho biết ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong nhu cầu phát triển về công nghệ, hàng hóa; đáp ứng nhu cầu đa dạng thị trường xuất khẩu và thị hiếu người tiêu dùng quốc tế. Bởi bao bì, nhãn mác, mẫu mã sản phẩm... là một trong những yếu tố thúc đẩy quyết định mua sắm của người tiêu dùng, bên cạnh những yếu tố đảm bảo chất lượng, bảo quản sản phẩm, truyền tải thông tin… 

Cơ cấu dân số trẻ mang lại nhiều cơ hội cho hoạt động sản xuất kinh doanh, trong đó có ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm; tuy nhiên, xu hướng tiêu dùng mua sắm thay đổi, cùng với việc ngày càng dễ dàng tiếp cận sản phẩm dịch vụ nước ngoài nên đòi hỏi cao về sản phẩm, dịch vụ. Trong bối cảnh này, ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm đối mặt với thách thức khi chưa phát triển đúng tiềm năng do thiếu nhạy cảm với xu hướng thị trường.

Để phát triển bền vững, không chỉ ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm, mà bất cứ ngành nào cũng cần nguồn nguyên liệu và nguyên liệu sạch. Tại Việt Nam có khí hậu ngày càng khắt nghiệt, dẫn đến khác biệt trong hoạt động sản xuất mang tính vùng miền, nên tạo ra nguồn nguyên liệu không đồng nhất và để đạt được sự đồng nhất là rất khó khăn. Những năm gần đây, với sự vào cuộc của nhiều đơn vị, đã cải thiện được tình trạng chuẩn hóa nguồn nguyên liệu theo yêu cầu, nhưng nhìn chung vẫn chưa đạt được kết quả như kỳ vọng.

Giáo sư Lưu Dzẩn, đại diện Hội Khoa học và công nghệ thực phẩm Việt Nam (VAFoST), cho rằng khi đã có nguồn nguyên liệu chất lượng thì đòi hỏi tiếp theo là máy móc, thiết bị, công nghệ chế biến và bao gói phải đảm bảo an toàn và thân thiện môi trường. Quy trình này còn tác động trực tiếp đến khâu phân phối và tiêu thụ, vì công nghệ chế biến và bao gói không đảm bảo thì khó thu hút được người tiêu dùng, cũng như giải quyết bài toán công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm bền vững.

Mặt khác, một trong thách thức đối với DN ngành này là nguồn lực đầu tư, tài chính, nhân lực... trong việc nghiên cứu phát triển sản phẩm đáp ứng tiêu chí thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng... Đơn cử, trên thị trường hiện nay ưa chuộng các sản phẩm có bao bì mỏng, nhẹ, thân thiện môi trường, nhưng muốn sản xuất ra những sản phẩm như vậy hoặc tạo sự khác biệt, đòi hỏi chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm cao, dẫn đến khó cạnh tranh.

Công nghệ thân thiện môi trường

Hiện nay có nhiều DN lớn của Việt Nam đã nhập máy móc, thiết bị, công nghệ hiện đại phục vụ nhu cầu phát triển công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm như Vinamilk, Vissan, SG Food, PAN Food... Đặc biệt, Việt Nam cũng được nhận định là thị trường tiềm năng cho các DN nước ngoài tiềm kiếm cơ hội mở rộng thị trường, nhập khẩu máy móc, thiết bị, công nghệ...

Ông BT Tee, Tổng giám đốc Công ty UBM VES, cho hay ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm trong thời gian tới sẽ có sự thay đổi, nhất là hoạt động sản xuất và tiêu dùng. Định hướng của ngành này có xu hướng tạo ra những sản phẩm mang tính tiện dụng để bán đến tay người tiêu dùng. Đơn cử, những sản phẩm nước uống ngày càng được thiết kế tiện dụng để đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng ở nhiều thị trường. Tuy nhiên, sự tiện dụng cũng đi kèm với giá cả phù hợp và tác động đến môi trường. Trong đó, hiện tượng “rác thải nhựa” bắt nguồn từ thực phẩm chiếm tỷ lệ cao và gây tác động tới môi trường. Điều này, đặt ra cho DN là vừa đảm bảo sự tiện lợi nhưng phải tạo ra sự thay đổi để tuân thủ các quy định bảo vệ môi trường. 

Đại diện một số doanh nghiệp nước ngoài cho biết, họ muốn thâm nhập vào thị trường Việt Nam, nhất là chuyển giao công nghệ in ấn, chuyên in thông tin trước khi đóng gói sản phẩm. Đây là công nghệ quan trọng mà nhiều DN ngành công nghiệp công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm Việt Nam quan tâm, bởi liên quan đến mẫu mã, chất lượng bao bì…

Song song đó, sự phát triển ngành công nghiệp chế biến và bao gói thực phẩm tại Việt Nam đang rất quan tâm đến khâu thiết kế, nguồn nguyên liệu chất lượng... Đồng thời, có nhu cầu cao về các máy móc, thiết bị, công nghệ đáp ứng đòi hỏi của người tiêu dùng có thể truy xuất nguồn gốc sản phẩm được in trên bao bì đóng gói để kiểm tra thông tin, chất lượng, quy trình sản xuất.

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh, hiện nay DN không chỉ hoạt động trong thị trường thương mại tự do, đòi hỏi hội nhập quốc tế sâu rộng, mà còn chịu tác động của làn sóng cách mạng công nghiệp 4.0. Ngoài ra, trên thực tế vấn đề toàn cầu hóa tác động mạnh mẽ tới mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, nên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã và đang trở thành yếu tố đầu vào quan trọng nhất của lực lượng sản xuất hiện đại. Đồng thời, đây cũng là chìa khóa quyết định tốc độ phát triển và năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia.

Thời gian qua, Việt Nam đã ký kết tham gia một số định thương mại tự do thế hệ mới, tạo ra nhiều cơ hội cũng như thách thức về thị trường sản phẩm hàng hóa, dịch vụ và quy mô người tiêu dùng. Bên cạnh đó, để có thể nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức phục vụ tăng trưởng bền vững và hội nhập quốc tế, một trong những yêu cầu quan trọng đối với DN Việt Nam là cần chủ động thực hiện các giải pháp đổi mới công nghệ, sản phẩm… Song song đó, tăng cường ứng dụng các hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất chất lượng tiên tiến để nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí, năng suất lao động và khả năng cạnh tranh .