Nén chặt nhà cao tầng trong không gian hẹp
Thực trạng ở khu vực trung tâm, hàng loạt tuyến đường trục chính bị bủa vây bởi nhà cao tầng trong khi cơ sở hạ tầng giao thông phát triển không theo kịp, nhiều tuyến đường chưa được mở rộng theo quy hoạch. Khi đó, phải kết nối giao thông ra vào nên xung đột trực tiếp giữa các phương tiện, dẫn đến ùn tắc kẹt xe kéo dài, như hàng loạt nhà cao tầng ở các quận 1, 3, 5, 10. Minh chứng rõ hơn, trong phạm vi dự kiến thu phí ô tô vào trung tâm chỉ bao quanh các tuyến đường 3/2, Lê Hồng Phong, Lý Thái Tổ, Tôn Đức Thắng, Nguyễn Phúc Nguyên (giao với đường Cách Mạng Tháng Tám), Nguyễn Văn Cừ, Võ Văn Kiệt, Hoàng Sa dọc kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.
Tốc độ đô thị hóa ở TPHCM đang phát triển nhanh Các tuyến đường huyết mạch vốn kẹt xe lại “mọc lên” quá nhiều nhà cao tầng như Điện Biên Phủ và Nguyễn Thị Minh Khai (quận 3), Lý Thường Kiệt - Đối diện nhà thi đấu Phú Thọ (quận 11). Chỉ một đoạn ngắn đường Nguyễn Hữu Cảnh (quận Bình Thạnh) dày đặc nhà cao tầng, ban đầu là dự án Sài Gòn Pearl với quần thể cao ốc gồm 2.200 căn hộ, khu The Menor trên 1.000 căn hộ, khách sạn cao 40 tầng với hệ thống trường học và trung tâm thương mại. Thế nhưng, đến nay nơi đây có rất nhiều dự án nhà ở, biệt thự, chung cư khác mọc lên làm tăng dân số đột biến! Phần lớn cư dân có thu nhập khá, thường sử dụng xe hơi để đi lại nên đã tạo áp lực lớn cho giao thông, nhất là vào khung giờ cao điểm thường xuyên xảy ra cảnh ùn tắc kẹt xe trên đường Nguyễn Hữu Cảnh. Đặc biệt, tình trạng ngập nước đã trở thành căn bệnh trầm kha nơi đây, phải sử dụng siêu máy bơm, nâng đường, trong khi trước đây có dải đất trống dọc bờ sông Sài Gòn dễ thoát nước, nhưng đã bị bít bởi nhà cao tầng!
Khách quan nhận xét, xây nhà cao tầng nhằm phục vụ phát triển thương mại, tạo vóc dáng đô thị văn minh và hiện đại là xu thế phát triển của các đại đô thị. Nhưng tại TPHCM, việc xây dựng nhà cao tầng đi trước, hạ tầng giao thông đầu tư không theo kịp nên dẫn tới quá tải, thường xuyên bị kẹt xe, gây bức xúc cho xã hội!
Đô thị hóa quên hệ thống thoát nước
Những trận mưa lớn gây ngập đã đành, gần đây với cơn mưa nhỏ vẫn gây ngập trở thành nỗi ám ảnh cho người dân TPHCM, kể cả xuất hiện nhiều điểm ngập tại vùng ven - nơi diễn ra cảnh đô thị hóa. Điển hình là nơi tôi ở quận 9 (cũ), cách đây hơn 10 năm kể cả những trận mưa lớn cũng không gây ngập, bây giờ chỉ cơn mưa nhỏ thì nước lênh láng và nhiều tuyến đường ngập hơn nửa bánh xe như Tăng Nhơn Phú, Đỗ Xuân Hợp, Lê Văn Việt, Lã Xuân Oai, xa lộ Hà Nội… Đó là chưa kể những khu vực trong hẻm và nhà dân bị nước tràn vào vài ngày sau cũng chưa rút hết như ở phường Hiệp Phú, Phước Long A, Phước Long B, Tăng Nhơn Phú A, Tăng Nhơn Phú B... Quan sát tôi thấy, xung quanh các khu vực bị ngập nước giờ đã đô thị hóa, hình thành khu dân cư, xây dựng tràn lan, cống thoát nước bị lấn chiếm. Chẳng hạn như ở khu vực phường Tăng Nhơn Phú B, xuất hiện hàng loạt dự án bất động sản san lấp cả hàng loạt ao, hồ, mương, rạch.
Đây là thực trạng phát triển đô thị trong những năm qua. Việc phát triển các khu đô thị chiếm một diện tích lớn đất mảng xanh, vùng trũng vốn là đất trống đã được một số chuyên gia đô thị cảnh báo giống như hành động chặn mất dòng chảy và đường thoát nước của thành phố nên dễ dẫn đến ngập úng từ bên trong đô thị như khu Nam. Nhiều nơi chưa có hồ điều tiết để trả lại diện tích chứa nước tự nhiên sau khi san lấp mặt bằng, theo quy định của pháp luật. Bởi vậy những nơi vốn là ao, hồ, ruộng lúa, hoa màu, cây xanh, đất trống bỗng chốc được xây cất công trình, nhà phố, chung cư.
Đô thị không chỉ là những tòa nhà hay trung tâm thương mại sầm uất mà còn bao gồm các vùng vệ tinh như đất nông thôn, mảng xanh để không gian luôn hài hòa và cân đối với các mối liên hệ về kinh tế xã hội từ chỗ ở, học hành, việc làm, sinh hoạt cộng đồng cho đến nhu cầu đi lại. Bởi vậy càng mở rộng đô thị thì hệ số dòng chảy càng cao, tức là lượng nước mưa rơi xuống tạo thành dòng chảy tăng lên. Đòi hỏi kích thước cống, kênh, mương, rạch để vận chuyển lưu lượng nước mưa cũng phải phải tăng theo, nếu hạ tầng không đáp ứng cho thoát nước tất sẽ gây ngập.
Kiểm soát đô thị và phân bố phù hợp
Quy hoạch và xây dựng do cơ quan chức năng phê duyệt, quản lý, kiểm tra, cấp phép, kể cả khâu xử lý... Không có trong quy hoạch thì không một dự án bất động sản nào san lấp kênh rạch để phân lô, bán nền. Và không có dự án nào thiếu phê duyệt và cấp phép của cơ quan chức năng. Chọn nơi có khả năng sinh lợi cao để xây nhà cao tầng, chuyển công năng sử dụng từ văn phòng sang chung cư là lợi ích nhà đầu tư nhắm đến. Còn cấp phép hay không, lại ở cơ quan chức năng.
Giải quyết hiệu quả tình trạng kẹt xe và ngập nước cho TP.HCM, ngoài sự tập trung đầu tư hoàn chỉnh hệ thống hạ tầng giao thông và thoát nước theo quy hoạch được duyệt thì giải pháp trước mắt là hạn chế xây nhà cao tầng như chung cư, mở khu dân cư mới ở những nơi vốn đã ngập nước và kẹt xe hoặc có nguy cơ ùn tắc giao thông. Đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ trong quản lý đô thị trên cơ sở khoa học, phù hợp thực tiễn. Ví dụ, khi quy hoạch hoặc cấp phép xây dựng, nên ưu tiên hạ tầng giao thông đi trước, tính toán nhu cầu tương lai đi kèm giải pháp phát triển bền vững đời sống người dân về đi lại, môi trường, phù hợp tầm nhìn phát triển dân số và nhu cầu xã hội.
Cần có đầu mối chịu trách nhiệm cụ thể và rõ ràng trong công tác quản lý, điều phối giữa các sở ngành liên quan quy hoạch, xây dựng, giao thông sao cho không gây kẹt xe, ngập nước.
Quy hoạch chung rà soát lại hạng mục hạ tầng và căn cứ thực tế để hạn chế xây nhà cao tầng ở những nơi vốn đã đông đúc, kẹt xe, ngập nước. Có thể ban hành văn bản và điều kiện để quy hoạch khu dân cư, nhà cao tầng ở những khu vực và tuyến đường chưa thể cấp phép xây dựng. Đồng thời, chỉ cấp phép xây dựng các công trình lớn tại khu vực trung tâm nếu đảm bảo hạ tầng, đời sống xã hội. Ngoài ra, có thể phân kỳ đầu tư phù hợp với thực trạng đô thị, chẳng hạn chỉ cấp phép công trình đã đảm bảo không gây ngập như hệ thống thoát nước đạt yêu cầu hoặc có hồ điều tiết và có bãi giữ xe cũng như đường kết nối giao thông đã mở rộng.
Quy hoạch chung cũng là cơ hội thuận lợi sắp xếp hệ thống các công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội và nhà ở cho một đô thị phù hợp với sự phát triển. Thành phố cần có chính sách giãn dân ở nội thành, nơi vốn quá tải dân số bằng cách đầu tư cho ngoại thành việc làm, đi lại, sinh hoạt tiện nghi. Cần có cơ chế giảm thuế, tiền sử dụng đất và các ưu đãi khuyến khích đầu tư ở những nơi đã được quy hoạch như khu đô thị Tây Bắc và các huyện Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi.
Trong phát triển đô thị TPHCM, quy hoạch ưu tiên hướng đến tính bền vững như giữ lại một phần lớn diện tích đất chưa xây dựng hoặc đất nông nghiệp xung quanh ngoại thành quận 7, 8, huyện Nhà Bè, Cần Giờ và TPThủ Đức… Điều này vừa giúp kiểm soát sự phát triển mở rộng không để đô thị hóa tràn lan, vừa bảo vệ đô thị trước những tác động tiêu cực biến đổi khí hậu, tận dụng hệ thống mương rạch và địa hình tự nhiên để trữ nước mùa khô và thoát nước mùa mưa.
Mong rằng cơ quan chức năng trước khi chủ trương hay phê duyệt lập các khu đô thị, khu dân cư dày đặc và chật chội hoặc chồng lên mặt đất những tòa nhà, trung tâm thương mại thì hãy nghĩ đến nhu cầu thiết yếu cho con người, đó là đảm bảo giao thông và thoát nước. Trên cơ sở quy hoạch chung, tổ chức không gian đô thị sao cho cân bằng trong phát triển. Nhà nước kiểm soát chặt chẽ với những dự án ảnh hưởng xấu đến môi trường tự nhiên, chất lượng sống; hạn chế tối đa việc san lấp mương, rạch, nhưng khi san lấp phải làm hồ điều tiết và hệ thống thoát nước theo đúng quy định. Đặc biệt, phê duyệt dự án bất động sản phải tính toán đến giải pháp thích ứng biến đổi khí hậu dựa trên cơ sở khoa học như bản đồ sông, kênh, rạch, cống thoát nước cùng mặt bằng lưu vực, diện tích, dân số, nước thải, nước mưa…
