Phát lộ nhiều kiến trúc quan trọng tại Hoàng Thành Thăng Long

Ngày 22-11, hội thảo khoa học báo cáo sơ bộ kết quả khai quật thăm dò Khu vực chính điện Kính Thiên năm 2022 đã công bố nhiều dấu vết mới có ý nghĩa quan trọng, mang tính xác thực cao góp phần khôi phục không gian Chính điện Kính Thiên.

Năm 2022, Trung tâm bảo tồn Di sản Thăng Long- Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật 990m2 thuộc khu vực chính điện Kính Thiên, Hoàng Thành Thăng Long. 

PGS.TS Tống Trung Tín, phụ trách công trường khai quật cho biết, ở địa tầng thời Lê Sơ và Lê Trung hưng tiếp tục làm phát lộ dấu tích sân Đan Trì đường Ngự Đạo. Đặc biệt, các hố thám sát ở nhà Cục Tác chiến, lần đầu tiên xuất lộ Ngự Đạo thời Lê Sơ được lát bằng gạch vuông đỏ cỡ lớn, bên cạnh Ngự Đạo lại có thêm một lối đi phụ ở phía Đông bằng gạch lát nghiêng. Lối đi này cũng trùng khớp vào cửa phụ phía Đông của cửa Đoan Môn; hố thám sát ở giữa lòng nhà xuất lộ hàng gạch bó 2 lớp chạy theo chiều Đông Tây có khả năng là hàng gạch bó nền ngăn sân Đại Triều làm 2 cấp khác nhau(?).

Đưa ra giả thiết, song theo PGS-TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam, thời gian tới vấn đề này phải tiếp tục nghiên cứu thêm.

Phát lộ nhiều kiến trúc quan trọng tại Hoàng Thành Thăng Long ảnh 1  Lần đầu tiên xuất lộ Ngự Đạo thời Lê sơ được lát bằng gạch vuông đỏ cỡ lớn tại hố khai quật khảo cổ Hoàng thành Thăng Long
Theo sử cũ, vào thời Lê Sơ và Lê Trung hưng có sân Đan Trì (hay sân chầu, sân Đại Triều, sân điện Kính Thiên) là nơi diễn ra các nghi lễ quốc gia quan trọng nhất của đất nước. Các cuộc khai quật thăm dò tại đây đều tìm thấy dấu vết sân Đan Trì. Dấu tích sân Đan Trì thời Lê Trung hưng nằm trong lớp văn hoá Lê Trung hưng. Dấu vết nền sân phân bố rộng khắp hố khai quật. Dấu tích đã bị đào phá rất mạnh tại nhiều vị trí bởi các hoạt động/công trình giai đoạn sau (thời Nguyễn, thời Pháp thuộc, thời hiện đại). Sân Đan Trì chạy theo hướng Bắc - Nam, trải dài từ thềm rồng điện Kính Thiên tới cổng Đoan Môn, được dấu vết móng đầm gia cố trục Ngự đạo phân chia thành 2 khu vực: phía Đông và phía Tây. Sân Đan Trì gồm có móng sân và mặt sân.

Mặt sân Đan Trì được lát từ gạch vồ nhiều kích thước, phần lớn là gạch vồ giai đoạn Lê Trung hưng nhưng có hiện tượng tái sử dụng gạch vồ Lê Sơ tại một số vị trí. Gạch vồ xám chiếm số lượng chủ yếu, gạch vồ đỏ có số lượng rất ít và chủ yếu xuất lộ tại khu vực phía trước thềm rồng Chính điện Kính Thiên.

Cuộc khai quật này cũng đã làm xuất hiện móng Ngự Đạo và vật liệu đá có thể được dùng để lát mặt Ngự Đạo. Dấu vết Ngự Đạo đã bị phá hủy nghiêm trọng bởi các công trình giai đoạn sau. Móng Ngự Đạo chạy theo hướng Bắc- Nam, kéo dài từ cổng Đoan Môn tới thềm rồng Chính điện Kính Thiên.

Mặt cắt Ngự Đạo cho thấy Ngự Đạo được tôn đắp trực tiếp trên nền Ngự Đạo cũ thời Lê Sơ, hiện còn 3 lớp đầm bằng gạch, bột gạch, đất sét và đá răm. Ngự Đạo được chia thành 3 làn: làn giữa rộng 3,8m, 2 làn hai bên rộng mỗi làn 1,5m. Giới hạn Đông, Tây của Ngự Đạo có các dấu vết hố đào để kè đá lát đường (rộng 35- 40cm, sâu 25cm).

Phát lộ nhiều kiến trúc quan trọng tại Hoàng Thành Thăng Long ảnh 2 Hố khai quật khảo cổ phát lộ thêm nhiều dấu tích mới về sân Đan Trì
Theo phân tích của các nhà khảo cổ, Ngự Đạo có thể được lát bằng đá xanh. Những viên đá lát này đã tìm thấy phía trong lòng nhà Cục tác chiến. Các viên đá hình chữ nhật, nhiều kích thước, độ dày tương đối đồng nhất (dài 40- 80cm, rộng 21,5- 51cm, dày 9- 16cm). Rõ ràng, cấu trúc Ngự Đạo, Đan Trì phức tạp hơn nhận thức trước đây rất nhiều và như thế, cấu trúc tổng thể của Đan Trì và cấu trúc tổng thể của không gian rộng 35.000m2 hẳn sẽ còn nhiều điều thú vị hơn nữa mà ta chưa thể biết ngay được.
Cùng với 2 phát hiện đặc biệt quan trọng là dấu tích Đan Trì và Ngự Đạo, cuộc khai quật năm 2022 cũng cho thấy một mô hình kiến trúc mới thời Trần là dấu vết “bồn hoa” dạng chữ nhật/gần vuông, được xây bằng gạch bìa đỏ, xếp thành các hàng.
Phát lộ nhiều kiến trúc quan trọng tại Hoàng Thành Thăng Long ảnh 3 Hàng nghìn hiện vật đã được tìm thấy gồm các loại gạch, ngói, đồ gốm men, đồ sành, trong đó đặc biệt giá trị là mảnh mô hình tháp đất nung thời Trần, đồ dùng sinh hoạt Hoàng cung và một số ít thời tiền Thăng Long
Theo PGS-TS Tống Trung Tín cuộc khai quật đã một lần nữa phản ánh dưới lòng đất khu vực Trung tâm còn rất nhiều bí ẩn cần giải mã trong thời gian tới.

Có thể thấy, với những phát hiện khảo cổ học quan trọng năm 2022, đã cho chúng ta ngày càng hiểu sâu sắc hơn về cấu trúc và phạm vi của khu vực chính điện Kính Thiên thời Lê.

Mặt khác, sự thay đổi, chồng xếp vô cùng phức tạp của các dấu tích qua các thời kỳ lịch sử ở khu vực Trung tâm mang lại những nhận thức mới cũng như nhiều gợi ý mới cho nghiên cứu lâu dài, khoa học nhằm làm sáng rõ hơn giá trị nổi bật toàn cầu di sản theo khuyến nghị UNESCO.

Tin cùng chuyên mục