Phát huy các nguồn lực văn hóa để xây dựng và phát triển “Thành phố sáng tạo” của TPHCM

Quang cảnh hội thảo

Hội thảo tập trung vào 3 nhóm chủ đề: Lợi thế và thách thức của văn hóa TPHCM trong phát triển “Thành phố sáng tạo”; Các nguồn lực văn hóa TPHCM để xây dựng và phát triển “Thành phố sáng tạo”; Những giải pháp để phát huy các nguồn lực văn hóa xây dựng và phát triển “Thành phố sáng tạo” có hiệu quả trong thời gian tới.

Hiểu về thành phố sáng tạo

Mạng lưới các thành phố sáng tạo UNESCO (UCCN) là chương trình quốc tế hiện có 350 thành phố thành viên từ hơn 100 quốc gia. Các thành phố thành viên xác định văn hóa, sáng tạo là yếu tố chiến lược phát triển đô thị bền vững. Yêu cầu tiên quyết của các thành phố trong UCCN là phải tiên phong thúc đẩy khả năng tiếp cận văn hóa và tăng cường sức mạnh sáng tạo của người dân nhằm phát triển đô thị bền vững. Đồng thời, thành phố sáng tạo cũng phải hợp tác với các thành viên khác của UCCN để thúc đẩy các biện pháp đối phó với những thách thức mang tính toàn cầu như: Biến đổi khí hậu, gia tăng bất bình đẳng, tốc độ đô thị hóa quá nhanh…

TS Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Trung tâm Phát triển công nghiệp văn hóa và Nghệ thuật đương đại, Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam trình bày tham luận tại hội thảo

“Thành phố sáng tạo” là một khái niệm mới, đang được nhiều quốc gia quan tâm, thảo luận, thay đổi, bổ sung để hoàn thiện. Hiện nay, “Thành phố sáng tạo” được hiểu là nơi mà nguồn tài nguyên chính của nó là tính sáng tạo của người dân, đó là tài nguyên quan trọng, tạo ra của cải cho thành phố và xã hội.

Tại Việt Nam, năm 2019, UNESCO đã công nhận Hà Nội là thành phố sáng tạo trên lĩnh vực “thiết kế” và mới đây vào tháng 10-2023, UNESCO công nhận 2 TP khác của Việt Nam là Hội An - thành phố sáng tạo trên lĩnh vực “Thủ công và nghệ thuật dân gian” cùng Đà Lạt - thành phố sáng tạo trên lĩnh vực “ Âm nhạc”.

Ngày 16-4-2021, Bộ VH-TT-DL ban hành Kế hoạch xây dựng Đề án phát triển mạng lưới thành phố sáng tạo nằm trong hệ thống UCCN. Theo kế hoạch này, TPHCM là một trong những địa phương tiếp theo, cùng với các thành phố Huế, Hải Phòng, Hạ Long, Vũng Tàu, Cần Thơ… có tiềm năng phát huy sáng tạo để phát triển bền vững và có khả năng tham gia vào UCCN trong những năm tới.

TS Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Trung tâm Phát triển công nghiệp văn hóa và Nghệ thuật đương đại, Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam phân tích lợi ích khi tham gia UCCN: “Khi một thành phố tham gia vào UCCN, chúng ta sẽ hưởng lợi từ một nền tảng trao đổi và hợp tác quốc tế tích cực. Trở thành một phần của UCCN, các thành phố cũng được hưởng lợi từ các thành viên của gia đình UNESCO như: nhận được sự công nhận của họ ở cấp địa phương, quốc gia và quốc tế; kết nối với các chương trình nghị sự và hợp tác toàn cầu; kết nối với hệ thống Liên hợp quốc; cung cấp một môi trường thuận lợi để tiến xa hơn trong việc theo đuổi sự phát triển bền vững”…

TPHCM có nhiều lợi thế để phát triển các sản phẩm, dịch vụ văn hóa, công nghiệp văn hóa, công nghiệp sáng tạo của cả nước. ẢNH: DŨNG PHƯƠNG.

Văn hóa sáng tạo

Một trong những trụ cột làm nên “Thành phố sáng tạo” chính là “Văn hóa sáng tạo”. “Văn hóa sáng tạo” là cội nguồn của “sức mạnh mềm”, đem lại nguồn lực tổng hợp, không chỉ có tài lực, vật lực mà cả nhân lực đủ khả năng giải quyết các vấn đề xã hội và bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa. Từ năm 2021, TPHCM là 1 trong 7 thành phố của cả nước được Bộ VH-TT-DL xác định có tiềm năng tham gia UCCN, thời gian qua thành phố đã quan tâm và có những động thái tích cực tiếp cận UCCN, song việc gắn kết khơi dậy các nguồn lực văn hóa chưa tương xứng tiềm năng, chưa đáp ứng nhiệm vụ đặt ra trong bối cảnh công nghiệp văn hóa phát triển theo xu thế cuộc cách mạng 4.0.

TS Phạm Văn Luân (Trường Đại học Văn hóa TPHCM) trình bày tham luận tại hội thảo

Tại hội thảo, TS Phạm Văn Luân (Trường Đại học Văn hóa TPHCM) trình bày: “Một trong những nguyên nhân chính mà TPHCM chưa trở thành "Thành phố sáng tạo" theo chúng tôi là do thành phố chưa tiếp cận công nghiệp văn hóa để xây dựng và phát huy văn hóa sáng tạo của TPHCM trong quá trình xây dựng và phát triển “Thành phố sáng tạo”. Mạng lưới UCCN có một trụ cột kết nối dễ nhận thấy là định vị “văn hóa sáng tạo” và công nghiệp văn hóa là hạt nhân của mọi kế hoạch phát triển từ cấp độ địa phương, khu vực đến hợp tác năng động ở cấp độ quốc tế. Đối với TPHCM, để sớm gia nhập UCCN, cần ưu tiên xây dựng và phát huy văn hóa sáng tạo mà mũi đột phá quan trọng nhất hiện nay là phát triển công nghiệp văn hóa”.

Cũng theo TS Phạm Văn Luân, công nghiệp văn hóa sẽ là đòn bẩy thúc đẩy phát triển đời sống xã hội, đem lại những giá trị trực tiếp và gián tiếp, như: tạo ra cơ hội công ăn việc làm mới; thúc đẩy tiến trình cải tiến sản xuất, kinh doanh; mở ra những thị trường mới cho các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo du lịch văn hóa TPHCM.

Di sản văn hóa Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ là tiềm năng để TPHCM khai thác du lịch, động lực để phát triển công nghiệp văn hóa ở thành phố. ẢNH: DŨNG PHƯƠNG.

Công nghiệp văn hóa cũng được xem là một cách tiếp cận sáng tạo và nhất quán khi xây dựng TPHCM trở thành “Thành phố sáng tạo”, mở ra cơ hội tận dụng tối đa nguồn lực quan trọng từ lực lượng nghệ nhân, văn nghệ sĩ, các nhà khoa học, doanh nhân... khai thác một cách hữu hiệu các cơ sở vật chất, tài sản tinh thần vốn là nguồn lực xã hội đang bị “lãng quên” như Trường đua Phú Thọ với lịch sử hàng trăm năm nay đang bị bỏ hoang hay làng nghề Một thoáng Việt Nam đang trong tình trạng cầm cự không hoạt động...” TS Phạm Văn Luân chia sẻ thêm.