Quá trình thảo luận, các đại biểu Quốc hội (ĐB) đồng tình với việc tích hợp 3 chương trình mục tiêu quốc gia (xây dựng nông thôn mới; giảm nghèo bền vững; phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) thành một chương trình để tổ chức thực hiện từ nay tới 2035.
Các ĐB đề nghị làm rõ tính khả thi của chương trình, quy định rõ trách nhiệm khi thực hiện; tính khả thi nguồn vốn từ ngân sách Trung ương, vốn đối ứng của địa phương; phân cấp, phân quyền mạnh cho cấp cơ sở để thực hiện.
Theo tờ trình của Chính phủ, tổng vốn thực hiện chương trình giai đoạn I (2026-2030) tối thiểu khoảng 1,23 triệu tỷ đồng.
Trước mắt, ngân sách Trung ương hỗ trợ trực tiếp khoảng 100.000 tỷ đồng, chiếm 8%; ngân sách địa phương 400.000 tỷ đồng, chiếm 33%; vốn lồng ghép từ các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình, dự án khác khoảng 360.000 tỷ đồng, chiếm 29%; vốn tín dụng chính sách khoảng 22.686 tỷ đồng, chiếm gần 2%; vốn doanh nghiệp và huy động đóng góp của cộng đồng, người dân khoảng 348.000 tỷ đồng, chiếm 28%.
Theo Bộ trưởng Bộ NN-MT Trần Đức Thắng, do chương trình có phạm vi, quy mô, địa bàn bao phủ cả nước, nên ngân sách Trung ương trước mắt bố trí 100.000 tỷ đồng là hạn chế.
Tuy nhiên, giai đoạn 2026 - 2030, bên cạnh chương trình này còn có 4 chương trình mục tiêu quốc gia khác cùng triển khai, với nguồn vốn khoảng 360.000 tỷ đồng.
Do đó, để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của chương trình, quá trình điều hành, Chính phủ sẽ tiếp tục cân đối ngân sách Trung ương để báo cáo Quốc hội ưu tiên bổ sung phù hợp với điều kiện thực tế.
Về nguồn vốn địa phương, theo Bộ trưởng, là tổng vốn ngân sách địa phương 2 cấp của 34 tỉnh, thành bố trí cho chương trình (có 7 địa phương tự cân đối và 27 địa phương nhận hỗ trợ từ ngân sách Trung ương).
Giai đoạn 2021 - 2025, trong gần 300.000 tỷ đồng vốn địa phương bố trí thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia, vốn của 16 tỉnh, thành đã tự cân đối ngân sách chiếm khoảng 65%. 47 tỉnh còn lại tỷ lệ vốn đối ứng được quy định phù hợp với tỷ lệ nhận hỗ trợ từ Trung ương. Các địa phương khó khăn, tỷ lệ vốn đối ứng chỉ khoảng 5% so với vốn từ ngân sách Trung ương hỗ trợ.
Bộ trưởng Bộ NN-MT Trần Đức Thắng cho biết, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, cân đối để xác định mức vốn ngân sách địa phương phù hợp nhất.
Trước đó, trong phần góp ý của mình, ĐB Hà Sỹ Huân (Thái Nguyên) phân tích, dự thảo nghị quyết đã phân cấp cho HĐND cấp tỉnh quyết định phân bổ nguồn lực và tổ chức thực hiện chương trình.
Nhưng thực tiễn cho thấy việc phân cấp này còn rườm rà về thủ tục, mất nhiều thời gian, thiếu tính chủ động của cơ sở và khó tránh khỏi tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún.
ĐB đề nghị xem xét điều chỉnh phân cấp quản lý thực hiện chương trình mạnh mẽ, triệt để cho HĐND và UBND cấp xã, được quyết định danh mục, kế hoạch triển khai; quyết định lồng ghép, phối hợp hoặc đồng bộ hợp phần, nguồn vốn của chương trình và dự án trên địa bàn. Còn cấp tỉnh giữ vai trò định hướng, kiểm tra, giám sát, hỗ trợ kỹ thuật và thủ tục hành chính.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho hay, chương trình được thiết kế theo tinh thần phân quyền tối đa cho địa phương, đi đôi với phân bổ nguồn lực trên nguyên tắc: địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm; Trung ương thống nhất quản lý, ban hành cơ chế tăng cường kiểm tra, giám sát.
