>> Bộ trưởng Bộ TT-TT: Có dấu hiệu vi phạm pháp luật trong thông tin về nước mắm
>> Không lập lờ arsen làm người tiêu dùng hoang mang
>> Nước mắm và truyền thông
>> Vinastas vi phạm trong công bố về nước mắm, cần phải xử lý nghiêm
>> Bộ NN-PTNT bác bỏ thông tin của Vinastas về nước mắm
>> Có chăng "cuộc chiến" giữa nước mắm truyền thống và công nghiệp?
Câu chuyện nước mắm truyền thống chứa chất arsen diễn ra ồn ào đầu tuần qua nhưng đã kết thúc có hậu khi cuối tuần Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã công bố kết quả cuộc kiểm tra chất lượng 247 mẫu nước mắm cả truyền thống và công nghiệp là an toàn khi 100% số mẫu không phát hiện arsen vô cơ (thạch tín) vượt ngưỡng cho phép.
Sự vội vàng có chủ đích?
Khi nhiều người vẫn còn hoang mang về thông tin 67% các loại nước mắm có hàm lượng arsen tổng vượt ngưỡng quy định như công bố của Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas) và 2 thương hiệu nước mắm công nghiệp tung ra thị trường đoạn quảng cáo với tuyên bố “đạt chuẩn an toàn thạch tín”. Điều này làm cho người ta liên tưởng đến vụ nước tương nhiễm 3-MCPD khoảng chục năm trước. Lúc đó, không biết ở đâu xì ra thông tin trên báo chí nước tương nhiễm 3-MCPD, chất có khả năng gây ung thư. Cơ quan chức năng vào cuộc, người tiêu dùng vì vậy mà sợ hãi và tẩy chay nước tương truyền thống.
3-MCPD là chất hiển nhiên có trong nước tương sản xuất truyền thống. Khi ủ đậu nành với muối thì sẽ ra 3-MCPD. Hợp chất này có thể gây hại cho sức khỏe nhưng để ảnh hưởng, mỗi người phải “uống nước tương thay nước”. Sau đó, xuất hiện một loại nước tương “sạch” không chứa 3-MCPD và được quảng cáo rầm rộ, tất nhiên là sản phẩm này đã chiếm lĩnh thị trường khi người tiêu dùng không thể thiếu loại nước chấm phổ biến của nhiều gia đình. Cơn bão 3-MCPD lúc đó đã làm cho nhiều thương hiệu nước tương truyền thống nổi tiếng trên bờ vực phá sản, phải mất nhiều năm mới gượng dậy nhưng đã muộn khi trên thị trường bị chiếm mất thị phần.
Tuần qua Vinastas đứng ra công bố thông tin đa số nước mắm truyền thống có độ đạm cao đều chứa arsen một cách chung chung. Arsen vô cơ (chất gây hại sức khỏe) không xuất hiện trong quy trình sản xuất nước mắm truyền thống như khảo sát và thừa nhận của Vinastas, trong khi arsen hữu cơ trong nước mắm truyền thống (như công bố của Vinastas) là do ủ cá biển với muối nên đây là arsen nội sinh, không gây hại sức khỏe.
Bộ tiêu chuẩn ban hành năm 2011 (QCVN 8-2:2011/BYT) về giới hạn kim loại nặng trong nước chấm, Bộ Y tế chỉ quy định về hàm lượng arsen vô cơ tối đa, không giới hạn về hàm lượng arsen hữu cơ. Điều mập mờ này làm người tiêu dùng không am hiểu cảm thấy hoang mang. Việc một hội bảo vệ người tiêu dùng như Vinastas lại công bố nước mắm có arsen tổng vượt ngưỡng làm những người trong ngành thắc mắc tự hỏi, mục đích của việc công bố này là gì, vì người tiêu dùng hay vì quyền lợi của một nhóm nào đó? Bởi như Bộ trưởng Thông tin - Truyền thông Trương Minh Tuấn đã phát biểu, nếu công bố một cách trung thực, Vinastas phải công bố các mẫu nước mắm được khảo sát không nhiễm arsen theo QCVN 8-2:2011/BYT. Việc Vinastas công bố mà không phân biệt arsen hữu cơ hay vô cơ làm người tiêu dùng sợ hãi, hoang mang. Nếu không không xóa tan nỗi sợ hãi này, ngành sản xuất nước mắm truyền thống có nguy cơ phá sản hàng loạt.
Bộ Công an sẽ điều tra xử lý
Việc thông tin mập mờ này nhanh chóng gây ra những hậu quả bất lợi khi nhiều nơi người tiêu dùng vì lo sợ đã chối bỏ nước mắm truyền thống, một vài siêu thị, cửa hàng bán lẻ thông báo tạm dừng mua nước mắm truyền thống thay vào đó là 2 thương hiệu nước mắm công nghiệp cùng với chương trình khuyến mãi. Vinastas cho biết không công khai danh sách các nhãn hàng nước mắm có dư lượng arsen hữu cơ, nhưng trên thực tế danh sách này đã phát tán rộng rãi trên mạng xã hội. Ở các chợ truyền thống và cửa hàng bán lẻ xuất hiện nhân viên của một số nhà sản xuất nước mắm công nghiệp đi phát danh sách này cho người tiêu dùng. Vì vậy, có thể nói lần đầu tiên Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cùng Hiệp hội Nước mắm Phú Quốc, Hiệp Hội Nước mắm Phan Thiết, Hiệp Hội Nước mắm Nha Trang và Hội Lương thực và Thực phẩm TPHCM phải có cuộc họp chung cuối tuần qua ở TPHCM để lên tiếng về hiện tượng này.
Lúc đó, ông Nguyễn Duy Thảo, DNTN sản xuất nước mắm Phú Hà (Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang) bức xúc cho biết, doanh nghiệp liên tục giải thích với khách hàng và cho biết đây là arsen hữu cơ tự nhiên trong quá trình thủy phân, không gây hại nhưng nhà phân phối muốn có thông tin chính thức từ cơ quan nhà nước. Vì vậy, các hiệp hội vừa nêu kiến nghị với Bộ NN-PTNT, Bộ Y tế, Bộ Công thương, Bộ Công an, Bộ Thông tin - Truyền thông kịp thời xử lý và ngăn ngừa những hành động gây thiệt hại đến ngành sản xuất nước mắm truyền thống.
Sản xuất nước mắm tại Phú Quốc. Ảnh: Thành Trí
Truyền đạt ý kiến của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, ngày 22-10, Văn phòng Chính phủ chỉ đạo các bộ: NN-PTNT, Công thương, Y tế làm rõ, công khai thông tin chất lượng nước mắm. Cũng như xem xét việc chấp hành các quy định pháp luật trong việc đưa các thông tin trên báo chí của Vinastas, xử lý nghiêm các sau phạm (nếu có). Chiều tối cùng ngày, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) công bố kết quả kiểm tra chất lượng trên 247 mẫu sản phẩm nước mắm truyền thống và công nghiệp lấy tại TPHCM, Hà Nội, Bình Thuận, Ninh Thuận và Kháng Hòa đều không phát hiện arsen vô cơ vượt ngưỡng cho phép của Bộ Y tế.
Trước đó, các hiệp hội thống nhất kiến nghị Thủ tướng Chính phủ: Chỉ đạo kiểm tra, đánh giá mức độ gây thiệt hại thông tin của Vinastas với ngành sản xuất nước mắm truyền thống và có biện pháp xử lý phù hợp để không tiếp tục xảy ra trường hợp tương tự. Chỉ đạo các bộ liên quan kiểm tra và xử phạt nghiêm hành vi phát tán trái phép danh sách các nhãn hàng nước mắm có hàm lượng arsen, gây hoang mang cho người tiêu dùng, xâm hại nghiêm trọng uy tín của nước mắm truyền thống, đồng thời xử lý nghiêm những hành vi quảng cáo không đúng. Bên hành lang Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho biết, tất cả những vi phạm đều bị xử lý, vi phạm hình sự thì xử lý hình sự, vi phạm hành chính thì xử lý hành chính.
Qua câu chuyện này cho thấy có điều gì đó bất thường mà dư luận đặt câu hỏi: Có hay không chiến dịch truyền thông bẩn? Chuyện cũ - nước tương và chuyện mới - nước mắm cách nhau chừng 10 năm, khoảng thời gian đó người tiêu dùng hiểu biết nhiều hơn, nhận thức về an toàn vệ sinh thực phẩm của cả xã hội được nâng lên. Việc tìm về những sản phẩm tự nhiên trong ăn uống để đảm bảo an toàn thực phẩm đã là xu hướng, nhất là với món quốc hồn, quốc túy người Việt - nước mắm truyền thống.
CÔNG PHIÊN
