Quần đảo Orkney nằm ở ngoài khơi biển phía Bắc của Scotland, nơi có hơn 3.000 di tích lịch sử. Các nhà khảo cổ đã tìm thấy bằng chứng về tập quán sinh sống của con người trên quần đảo này cách đây 8.500 năm. Một số tòa nhà trên quần đảo Orkney có từ thời đồ sắt, thời Viking và thời Trung cổ. Tuy nhiên, khoảng 1.000 di tích nằm bên bờ biển đang đứng trước nguy cơ bị đe dọa.
Một trong số đó là di sản South Howe Broch có từ thời đồ sắt. Được xây dựng từ khoảng năm 600 - 400 sau công nguyên (CN), nước biển đã xâm thực phần lớn khu vực phía Tây của di tích này. Hiện phần tường của di tích đang chìm dần xuống biển. Giảng viên Đại học Highlands and Islands, Julie Gibson cảnh báo nguy cơ di tích này cuối cùng sẽ biến mất. Bà chia sẻ: “Những gì bạn có thể thấy ở đây chỉ là cửa trước của chiếc thuyền nhỏ, đang phơi mình ra biển. Biến đổi khí hậu đã lấy đi nhiều phần của tàn tích và để lại chỉ một bức tường vẫn còn nguyên vẹn. Và, mỗi năm lại rơi thêm một chút khi chiến đấu với biển”.
Cách di tích South Howe Broch vài trăm mét về phía Bắc là Midhowe Broch, cũng có từ thời đồ sắt. Di tích này được xây dựng từ những năm 1930, mặc dù được bảo tồn tốt nhưng cũng đứng trước nhiều rủi ro do tình trạng biến đổi khí hậu. Một báo cáo đánh giá rủi ro do khí hậu gây ra đối với các di tích trên quần đảo Orkney của Tổ chức Historic Environment Scotland (HES) công bố hồi tháng 7 vừa qua, cho thấy những tác động có thể xảy ra do tình trạng biến đổi khí hậu ở những di tích này là “nghiêm trọng” và tình trạng dễ tổn thương “cao”.
Theo HES, lượng mưa và tuyết trung bình ở Scotland đã tăng 27% kể từ đầu những năm 1960 của thế kỷ trước. Trong cùng giai đoạn này, lượng mưa và tuyết trong mùa đông đã tăng tới hơn 70% tại nhiều khu vực ở phía Bắc Scotland. Thời tiết ẩm ướt hơn có nghĩa là các tòa nhà ẩm ướt lâu hơn, khả năng nước xâm nhập làm tăng nguy cơ phá hỏng các công trình kiến trúc khiến chúng dễ bị sụp đổ. Từ năm 1970, mỗi năm, một số bãi biển ở Orkney đã bị thu hẹp trung bình 16inch (40cm), cao hơn nhiều so với tổn thất trung bình hàng năm là 8inch trong giai đoạn từ năm 1890 và 1970, theo dữ liệu từ quan hệ đối tác đánh giá thay đổi ven biển xuyên chính phủ bờ biển. Cũng theo HES, hiện tượng bão gia tăng cũng đe dọa gây thiệt hại cho các di tích lịch sử Orkney.
Có thể cho rằng một trong những khu vực nổi tiếng nhất của quần đảo Orkney là Skara Brae. Khu định cư thời kỳ đồ đá mới này, có từ khoảng 3100 - 2500 trước CN, nổi lên gồm một mạng lưới các tòa nhà bằng đá. Khu vực này cách biển bằng một hồ nước ngọt và cồn cát khoảng 1km. Nhưng bây giờ nó chỉ cách Bắc Đại Tây Dương vài mét. Du khách có thể nhìn thấy khu định cư 5.000 năm tuổi, các hốc giường, tủ và tủ quần áo. Đã có khoảng 112.000 người đến đây vào năm 2018.
Ông David Harkin, nhà khoa học về biến đổi khí hậu của HES, nhận định, thay đổi khí hậu là một rủi ro có thật và đang tiếp tục với tốc độ nhanh chóng. Vì vậy, rủi ro đối với các khu vực như Skara Brae và nhiều nơi khác ở Orkney là thực tế đang xảy ra.
